Tadeusz Makowski 1882-1932

Z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie

Tadeusz Makowski to wielka indywidualność i zarazem jeden z najbardziej znaczących twórców w polskim malarstwie XX wieku.

Wystawa w legnickim muzeum prezentuje 127 obrazów pozwalających prześledzić w pełni poszczególne etapy drogi twórczej artysty. Wszystkie prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, które posiada największą i najbardziej reprezentatywną kolekcję dzieł Makowskiego w Polsce. Kolekcja ta zawiera 331 obrazów i około 1000 prac na papierze / w tym również dokumenty /. Jako pierwszy do zbiorów warszawskich trafił obraz Kapela dziecięca / 1922r. / i był to jedyny obraz zakupiony za życia artysty. Kolejne prace nabywane były do polskich zbiorów dopiero kilka lat po jego śmierci, a dominująca część kolekcji trafiła w formie spuścizny po malarzu na mocy porozumienia z siostrą artysty.

Tadeusz Makowski ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie malarstwa uczył się u Jana Stanisławskiego i Józefa Mehoffera. W czasach studenckich był mocno związany z Kabaretem Zielony Balonik, dla którego projektował i wykonywał kukiełki. Interesował się również sztuką ludową i teatrem, próbował sił w dziedzinie scenografii i kostiumów teatralnych. Ten okres w życiu artysty ilustrują prace rozpoczynające naszą ekspozycję.

W wieku 26 lat Makowski wybrał się na roczne studia do Paryża i został tam na stałe. Początkowo dość krytycznie oceniał współczesną sztukę francuską natomiast bardzo chętnie spędzał czas w Luwrze na studiowaniu dawnych mistrzów. Szczególnie zachwycił się twórczością Pierra Puvis de Chavannes. Jemu to złożył Makowski swoisty hołd malując Chrzest w Jordanie i Święto wiosny, prezentowane również na naszej ekspozycji.

Nieco później, około 1912r. pojawia się w malarstwie Makowskiego zainteresowanie dla kubizmu i pierwsze próby geometryzacji, co należy przypisać częstym kontaktom i obcowaniu z awangardowymi twórcami. Ta artystyczna przygoda z kubizmem trwała ponad 2 lata i zaowocowała 19 znanymi płótnami, wszystkie możemy oglądać na legnickiej wystawie. Prace te znalazły spore uznanie u odbiorców i krytyków sztuki, i kiedy wszystko wskazywało na początek przynależności Makowskiego do środowiska awangardy, twórca zaczął zmieniać swoją orientację artystyczną.

W 1914r. wyjechał do Bretanii na zaproszenie malarza Władysława Ślewińskiego. Chętnie wówczas malował zajęcia gospodarskie w zagrodzie, które obserwował przez okno. Prace te cechuje naiwny realizm i widoczna jest w nich fascynacja sztuką dawnych mistrzów holenderskich i flamandzkich. Małe figurki ludzkie na tych obrazach stanowią być może już prototypy jego największych osiągnięć, takich jak Skąpiec czy Szewc.

Od 1918 roku dziecko i jego świat staje się jednym z wiodących tematów w twórczości Makowskiego. Okres ten zapoczątkowuje alegoryczna kompozycja Vita brevis, ars longa, mówiąca o ulotności życia i przemijaniu. W kolejnych latach powstają liczne studia portretowe dzieci. Artystę, co nietrudno zauważyć, interesowały głównie biedne, wiejskie dzieci, zamyślone, zagapione i nad wiek poważne.

Około 1927 roku obserwujemy zdecydowaną krystalizację indywidualnego stylu Makowskiego. Artysta przebywał wówczas w Normandii, gdzie namalował serię pejzaży, w których upraszczał formę i przekształcał elementy krajobrazu w geometryczne bryły /Pejzaż normandzki, Powrót ze szkoły, Wiejskie podwórko/. W analogiczny sposób formował postacie pojawiające się w tych przedstawieniach, ponad to, używając słów artysty, zaczął dokładać duchową stronę dzieła i przekazywać określone emocje.

Dojrzała faza sztuki Makowskiego, z lat 1928-1932, to świadoma i twórcza synteza dotychczasowych doświadczeń i eksperymentów artystycznych, zarówno tematycznych jak i formalnych / Jazz, Dziad i baba, Przebrane dzieci, Skąpiec, Szermierze /.

Tadeusz Makowski stworzył swoisty kanon postaci ludzkiej, dzięki któremu z łatwością rozpoznajemy jego obrazy.

Autorka wystawy: Elżbieta Zawistowska z Muzeum Narodowego w Warszawie

Komisarz wystawy: Barbara Sulowska