TANIEC ŚMIERCI
- od: 28 maja 2002, wtorekdo: 14 lipca 2002, niedziela
WYSTAWA GRAFIKI
Zbiór grafik Człowiek i Śmierć
Uniwersytetu im. Heinricha Heinego w Düsseldorfie powstał w 1976 roku wraz z zakupem liczącej blisko 1000 prac
kolekcji Taniec Śmierci
berlińskiego chirurga, prof. dra Wernera Blocka
(1893-1976). Wieloletni, emerytowany już dyrektor Instytutu Historii Medycyny
na tej uczelni, prof. dr hab. Hans Schadewalt był tym, który stworzył i przeforsował ideę nabycia tej znanej i wysoko cenionej w kręgach fachowych
kolekcji. Zakupu dokonano dzięki wsparciu grona znanych mecenasów sztuki i fundacji (przede wszystkim środowiska przyjaciół i fundatorów
Uniwersytetu) oraz ówczesnego ministra sztuki i badań naukowych Nadrenii-
Westfalii Johannesa Raua. Również te osoby wniosły największy wkład w ciągły rozwój zbiorów. Kolekcja zwiększała się o nowe zakupy i darowizny artystów i liczy obecnie ponad 3500 prac. Obejmuje ona historycznie
pełny zbiór reprezentatywnych cykli poświęconych tańcowi Śmierci
–
od znanych prac Hansa Holbeina Młodszego z roku 1556 do dzieł artystów
współczesnych, jak również pojedyncze prace powstałe pod wpływem
symbolizmu, oparte na motywie śmierci i przemijania, od końca XV wieku do dnia dzisiejszego. Niektóre pozycje zostały wykonane technikami drukarskimi,
inne w technice rysunku i akwareli, wiele jest dziełem znakomitych artystów,
takich jak: Albrecht Dürer, Rembrandt, Giovanni Tiepolo, Edvard Munch, James
Ensor, Georges Rouault, Ernst Barlach, Käthe Kollwitz, Salvador Dali, Alfred
Hrdlicka, Horst Janssen i in. Dzięki szerokiej perspektywie historycznej i kulturowej oraz kompleksowemu ujęciu tematu zarówno w wymiarze treści, jak
i formy zbiór stwarza doskonałą podstawę do analizy rozwoju motywu tańca
Śmierci
w sztuce europejskiej od późnego średniowiecza do czasów
współczesnych. Tym samym staje się nieocenionym źródłem w badaniach z zakresu historii sztuki, kulturoznawstwa, nauk społecznych i historii
medycyny. Instytut Historii Medycyny Uniwersytetu im. Heinricha Heinego w Düsseldorfie, któremu powierzono opieke i opracowanie naukowe zbiorów,
oprócz bieżącej kurateli oraz zbadania i skatalogowania zasobów, podejmuje
również działania mające na celu rozszerzenie i aktualizowanie kolekcji
oraz jej upowszechnianie przez publikacje, wykłady, wystawy w kraju i za granicą. W ramach tych działań wybrane prace były prezentowane na wystawach w galeriach miejskich i muzeach w Niemczech oraz we Francji,
Holandii, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Chorwacji, Japonii i na Węgrzech.
Dziś kolekcja jest bardzo dobrze znana krytykom i publiczności, a niezależnie od swojej wartości historycznej i naukowej zyskuje coraz
bardziej na znaczeniu w odbiorze społecznym ze względu na odżywającą co
jakiś czas debatę nad tematem śmierci i umierania od dziesięcioleci
traktowana jako tabu. Aktualność tej problematyki i międzynarodowa pozycja
tego bez wątpienia największego na świecie zbioru oryginalnych grafik
poświęconych tematowi Człowiek i Śmierć
znajdują także potwierdzenie
w licznych zapytaniach w sprawie organizacji prezentacji zbiorów, a także w często wyrażanej woli artystów, ażeby być reprezentowanych w tych
zbiorach czego przejawem są liczne darowizny ich prac. Do największych
publicznych prezentacji kolekcji należy zaliczyć ostatnią wystawę Tanieć
Śmierci
, zorganizowaną jesienią 2000 roku w najważniejszym muzeum sztuki
w Japonii Muzeum Narodowym Sztuki Zachodniej w Tokio, a następnie
powtórzoną wiosną 2001 roku w Galerii Miejskiej w Ulm. Inspiracja do zorganizowania takiej wystawy zrodziła się w tokijskim muzeum, a realizacja
tego zakończonego sukcesem projektu i wydanie prezentującego wysoki poziom
katalogu stały się możliwe dzięki inicjatywie i wsparciu obydwu
wymienionych wyżej instytucji. Latem 2001 wystawę – z podobnym sukcesem
– pokazano w Muzeum Miejskim w Wolgast. Ta prezentacja sprawiła nam
szczególną satysfakcję, ponieważ znalazła także duży rezonans w sąsiednich polskich miastach i zrodziła inicjatywę zorganizowania podobnej
ekspozycji w kilku dużych muzeach w Polsce. Wystawę podzielono na dwa
główne obszary tematyczne – Taniec Śmierci
i Pojedyncze obrazy
Śmierci
. Pierwsza część – Taniec Śmierci
– pokazuje historyczny
rozwój tego, pierwotnie silnie zakorzenionego w ikonografii
chrześcijańskiej, motywu przemijania – od jego powstania w późnym
średniowieczu aż do czasów współczesnych. Do najwcześniejszych, a zarazem najbardziej ekspresyjnych, świadectw sztuki średniowiecznej należą
obrazy malowane w kościołach lub na murach cmentarnych, których z oczywistych powodów nie można było wystawić. Na wystawie są wystawie są
one jednak reprezentowane – w porządku chronologicznym – w formie
wykonanych później grafik na ich podstawie. W pierwszych tańcach Śmierci
znajdujemy odbicie chrześcijańskiego pojmowania tego fenomenu (widoczne w umiejscowionym w tle motywie ognia piekielnego), ale także nadziei na zbawienie w Łasce Bożej. Nowy kierunek, pozwalający na odczytanie idei
renesansu, został zapoczątkowany w pracach Niklausa Manuela i Hansa Holbeina
Młodszego. Szczególne znaczenie – ze względu na siłę oddziaływania i wartość inspiracyjną (być wzorem dla wielu artystów późniejszych epok)
– ma Taniec Śmierci
Holbeina. W epoce Oświecenia chrześcijański świat
wartości tracił stopniowo na aktualności i znaczeniu, a ‘taniec
Śmierci’ rozwijał się w kierunku ilustracji osobistego stosunku artysty
do tej kwestii. Na początku XX wieku motyw ten zostaje ponownie odkryty, co
zaowocowało bardzo dużą liczbą i różnorodnością prac świadczących o intensywnej debacie artystycznej na ten temat – szczególnie w czasie I wojny światowej. Tematyka współczesnych prac nawiązujących do tego
motywu, a także inspiracje leżące u podstaw ich stworzenia są bardzo
różnorodne i obejmują zarówno satyrę społeczną, publicystykę
polityczną jak i próby poszukiwania odpowiedzi na główne dylematy moralne
i osobiste. Równolegle z obrazem Śmierci w motywie tańca, w którym stanowi
ona element szerszego kontekstu światopoglądowego, również w pojedynczych
pracach – począwszy od XVI wieku – obserwuje się odniesienia do problematyki śmierci i umierania. W drugiej części wystawy, zatytułowanej
Pojedyncze obrazy śmierci
z całej mnogości motywów nawiązujących do przemijania wybrano jedynie najbardziej znaczące. Są to: Śmierć i choroba
, Śmierć i wojna
oraz Śmierć i autoportret
. Pierwszy cykl –
Śmierć i choroba
– obejmuje takie aspekty, jak: konfrontacja lekarza ze śmiercią, stosunek medycyny do śmierci, śmierć na skutek choroby lub
zarazy. Szczególnie godna zauważenia jest relacja pomiędzy Śmiercią a istotą ludzką (postać lekarza). Najczęściej to właśnie Śmierć
triumfuje nad medycyną, rozumianą jako wiedza i praktyka, ale niekiedy
artysta pozwala
na zwycięstwo medycyny. Prace zebrane w drugim cyklu –
Śmierć i kobieta
– pokazują najczęściej piękną, nagą kobietę i kościotrupa. Kobieta symbolizuje przemijanie (w tym przypadku przemijanie
urody) oraz prokreację – nowe życie. W tym sensie stanowi przeciwstawienie
Śmierci. W wielu wariantach tego motywu, od renesansu do czasów
współczesnych, można dostrzec też silne akcenty erotyczne. Trzeci cykl –
Śmierć i wojna
– poświęcony jest tematowi, który wyraźnie obecny
był już w sztuce renesansu, a mianowicie: marności świata,
przeciwstawieniu żołnierza i Śmierci, czy też symbolice kościotrupa jako
obrazu okropności wojny. Szczególnie w dziełach z XX wieku pojawia się Śmierć pod postacią dowodzącego armią, który uosabia całą niszczącą
maszynerię wojenną. Obraz walki twarzą w twarz, dominujący w tradycyjnych
ilustracjach tego tematu, stracił aktualność w obliczu doświadczeń obydwu
wojen światowych. W czwartym cyklu – Śmierć i autoportret
– pokazano
portrety, w których artyści umieścili siebie i swoją świadomość
odejścia w postaci symbolizującej Śmierć albo takiej, w których sam
autoportret przedstawia artystę jako uosobienie Śmierci. Są one wyrazem
myśli autora skierowanym ku własnej chorobie lub śmierci, a także wyrazem
osobistego strachu i zagrożenia. W ostatnich dwudziestu latach prawie co roku
w różnych krajach organizowano wystawy poświęcone problematyce śmierci.
Większość tych realizacji nie miała na celu pokazania śmierci jako tabu,
wręcz przeciwnie – zmierzała do pokonania tego tabu, aby znowu uczynić
czytelną wymowę tego fenomenu. Śmierć wyrwana z kontekstu życia może co
prawda sugerować, że życie nie ma granic, ale właśnie dzięki takiemu
zabiegowi staje się bardziej wyrazista. Szczególna rola sztuki i jej
umiejętność wyrażania tego, czego wyrazić się nie da inaczej znalazła
pełne odzwierciedlenie w dwóch polskich wystawach poświęconych tej tematyce: w Obrazach śmierci w sztuce polskiej XIX i XX wieku
w Muzeum
Narodowym w Krakowie w 2000 roku oraz w Śmierci w kulturze dawnej Polski
na Zamku Królewskim w Warszawie w latach 2000-2001. Nasza wystawa podąża
śladem tych budzących głęboką refleksję realizacji w nadziei, że także
różnorodne obrazy Śmierci
ze zbiorów Uniwersytetu im. Heinricha Heinego
w Düsseldorfie przemówią do polskiej publiczności.
Eva Schuster
luksferyzm-art
od: 1 czerwca 2021 do: 30 czerwca 2021
Witryna kamienicy.
Ruska 36 Wrocław
14 896sztuka
RUSZA REKRUTACJA DO ZESPOŁU TWORZĄCEGO TIFF FESTIVAL W 2021 ROKU!
od: 7 maja 2021 do: 30 czerwca 2021
TIFF Festival
ul. Ruska 46a/9 Wrocław
15 117sztuka
OP_Young | Otwarty nabór na realizacje artystyczne
30 czerwca 2021 - 23:59
OP ENHEIM
Plac Solny 4 Wrocław
14 469sztuka
Letnia Akademia dla dzieci i młodzieży „Pięć stron świata”
28 czerwca 2021 - 09:00
Kontury Kultury
Jagiellończyka 10a Wrocław
11 793sztuka
XIII Festiwal Wysokich Temperatur | Dzieło ognia
od: 26 czerwca 2021 do: 27 czerwca 2021
Akademia Sztuk Pięknych
Traugutta 19-21 Wrocław
7 360sztuka
Lato w Zajezdni
od: 25 czerwca 2021 do: 27 czerwca 2021
Centrum Historii Zajezdnia
Grabiszyńska 184 Wrocław
7 665sztuka
Jatkowisko 2021
od: 26 czerwca 2021 do: 27 czerwca 2021
Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Wrocławski
Jatki 1-2 Wrocław
13 209sztuka
Wystawa „Moja mała Solidarność”
od: 4 maja 2021 do: 27 czerwca 2021
Centrum Historii Zajezdnia
Grabiszyńska 184 Wrocław
13 391sztuka
Kod Ceramiki. Wystawa w galerii Dizajn BWA Wrocław
od: 16 kwietnia 2021 do: 27 czerwca 2021
galeria Dizajn BWA Wrocław
Świdnicka 2-4 Wrocław
21 070sztuka
Oprowadzanie kuratorsko-autorskie po wystawie "Rzeczy osobiste"
25 czerwca 2021 - 18:00
Miejsce Przy Miejscu 14
plac Strzelecki 14 Wrocław
8 741sztuka
XIII Festiwal Wysokich Temperatur: Dzieło Ognia – wystawa
od: 22 czerwca 2021 do: 28 czerwca 2021 jest więcej terminów
Galeria NEON Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu
Traugutta 19 Wrocław
7 652sztuka
Wrocławskie Święto Kwiatów
od: 22 czerwca 2021 do: 23 czerwca 2021
Galeria Małgosia
Odrzańska 39/40 Wrocław
11 079sztuka
Marcin Mierzicki COŚ OD ZERA
od: 2 czerwca 2021 do: 23 czerwca 2021
Galeria Entropia
Rzeźnicza 4 Wrocław
15 489sztuka
W POSZUKIWANIU KWIATU PAPROCI
20 czerwca 2021 - 19:00
WędrówkiPub
Podwale 37/38 Wrocław
7 987sztuka
KONCERTY JUBILEUSZOWE MDK-KRZYKI
od: 12 czerwca 2021 do: 19 czerwca 2021
Park Południowy we Wrocławiu
Sudecka 1 Wrocław
9 271sztuka
"Małymi krokami" wystawa rysunków tuszem w "Galerii Małgosia" ul. Odrzańska 39/40 , Wrocław
od: 18 maja 2021 do: 18 czerwca 2021
Galeria Małgosia
Odrzańska 39/40 Wrocław
13 331sztuka
Joanna Krajewska "Małymi Krokami" wystawa rysunków tuszem
od: 19 maja 2021 do: 18 czerwca 2021
Galeria Małgosia
Odrzańska 39/40 Wrocław
15 958sztuka