FESTIWAL WROCŁAWIU, DZIEŃ 10, KONCERT 1

FESTIWAL TRZECH BAROKÓW

Muzyka trzech baroków Kultura muzyczna epoki baroku zadziwia nas wielością i różnorodnością form, mnogością barw, bogactwem i wieloznacznością symboli. Każda z europejskich krain o wyraźniej zaznaczonej kulturowej tożsamości, niemal wszystkie ważne ośrodki miejskie, najbogatsze arystokratyczne rezydencje, ośrodki kultu religijnego kreowały swoje własne odmiany, warianty i wersje baroku. Gdybyśmy jednak podjęli wędrówkę do korzeni tej kultury, gdybyśmy z tej potężnej, ogólnoeuropejskiej sieci muzycznych powiązań, koligacji i pokrewieństw spróbowali dotrzeć do wspólnego wszystkim jej elementom praźródła, niewątpliwe dotarlibyśmy w końcu do Włoch. Tutaj nie tylko narodziła się idea barokowej estetyki i uzyskała swoje pierwsze wcielenia, ale w pewnym sensie zaprogramowany został cały proces dalszego rozwoju barokowej muzycznej cywilizacji. Przez kilka dziesięcioleci XVII wieku muzyka włoska była zupełnie samowystarczalna. Jej nowość i nowatorstwo nie podlegały dyskusji, a atrakcyjność zwabiała do Włoch nieprzebrane zastępy adeptów sztuki muzycznej z całej Europy. Włosi stworzyli formy, wymyślili tematy, otworzyli nowe przestrzenie dla ekspresji. Jednocześnie pragmatycznie rozumiejąc prawa rynku dokonali prawdziwego paneuropejskiego Blitzkriegu. Byli wszędzie, a wraz z nimi muzyka korzystająca w niespotykanym dotąd zakresie z dobrodziejstwa druku. Można było odnieść wrażenie, że ta tendencja całkowicie zunifikuje europejskie życie muzyczne. Byłby to jednak wniosek dalece nieuprawniony. Europa była już bowiem wtedy muzycznie podzielona i nawet jeśli w pierwszym odruchu poddała się włoskiej ekspansji, to w drugim, wykazała więcej troski o własne dziedzictwo. Nigdzie w Europie muzyka włoska nie zaistniała tak silnie, jak w krajach niemieckojęzycznych. Im bardziej na północ tym wpływ ten był mniejszy, ale skoro sam Buxtehude pisał doskonałe sonaty triowe w czystym stylu włoskim, a jego organowy styl fantastyczny wywodzi się wprost z pomysłów włoskich mistrzów klawiatury, to można powiedzieć, że Niemcy, zwłaszcza te obszary, w których panował katolicyzm, zostały przez Włochów podbite. Oczywiście, nie tylko przez samych Włochów, bo to nie kto inny jak wielki Heinrich Schütz z pierwszej ręki poznawał sztukę Monteverdiego i był jej wielkim ambasadorem. W Niemczech rozegrała się najbardziej spektakularna i kreatywna asymilacja włoskiego baroku, która nie zniweczyła, a wręcz wsparła ewolucję stylów lokalnych, co widać przede wszystkim w sztuce sakralnej kompozytorów protestanckich z Janem Sebastianem Bachem na czele. Zupełnie inaczej przebiegło spotkanie kultury włoskiej i francuskiej. Burzliwe estetyczne spory doprowadziły ostatecznie do ukształtowania się wysoce idiomatycznego stylu, na straży którego stanął kompozytor rodem z Włoch, a któremu patronowali kolejni francuscy królowie. Narodził się styl francuski pod wieloma względami od włoskiego prostszy, ale pod wieloma bardziej wyrafinowany. Niemcy, mistrzowie syntezy, nie pozostali obojętni na ten proces i już wkrótce w ich muzyce pojawiły się wyraźne wpływy znad Sekwany. Proces mieszania się i przenikania stylistyk trwał nieprzerwanie do nastania klasycyzmu. W tej wielkiej muzycznej epopei i wędrówce ludów trzy style, trzy baroki zachowały swoją największą odrębność – włoski, francuski i niemiecki, który dwóm pierwszym zawdzięczał bardzo wiele, ale nie mniej sobie samemu.

Wykonawcy: Martin Gester (dyrygent), Dorothee Mields (sopran), Alice Piérot (skrzypce), Arte dei Suonatori.

Program: G.F. Haendel, G. Sammartini, J.S. Bach, J. Schober.