POKAZ KONSERWATORSKI

OŁTARZA Z KAPLICY ZYGMUNTOWSKIEJ

Prace konserwatorskie przy srebrnym ołtarzu z Kaplicy Zygmuntowskiej w Katedrze na Wawelu.

Od 15 września 2002 roku w Pracowni Konserwacji Metalu Muzeum Narodowego w Krakowie trwały prace konserwatorskie części złotniczych ołtarza z Kaplicy Zygmuntowskiej. Nad przywróceniem pierwotnego blasku ołtarza pracowali: Wojciech Bochnak, Anna Bogusz, Ryszard Perzanowski i Małgorzata Skwarczyńska. Ołtarz jest wykonany z kutego i lanego srebra, częściowo złoconego. Waży 120 kg. Powierzchnia blach i ramy z wykutymi scenami była zakurzona, poczerniała, pokryta warstwą produktów korozji srebra i miedzi oraz plamami wosku. Przed pierwszymi pracami wykonano dokładną dokumentację fotograficzną. Następnie rozpoczął się skomplikowany demontaż obiektu czyli rozkręcanie ramy i listew bocznych mocujących blachy ze scenami. Aby wykonać to zadanie konserwatorzy przygotowali specjalne narzędzia do demontażu nietypowych śrub i mocowań. Kolejnym ważnym etapem prac była dokładna inwentaryzacja rozmontowanych części ołtarza, w tym oznakowanie wszystkich blach i elementów konstrukcyjnych. Wszystko po to, aby zachować właściwą kolejność przy ponownym montowaniu ołtarza. Zakres prac konserwatorskich obejmował na wstępie umycie kwater wodą destylowaną z dodatkiem niejonowego detergentu. Plamy wosku usunięto mechanicznie m.in. skrobaczkami bambusowymi, pozostałości zmyto benzyną. Kolejnym etapem usunięcia produktów korozji srebra była trzykrotna kąpiel blach w roztworze Silver Dip, a następnie wielokrotne płukanie w wodzie destylowanej. Szczególnie twarde, zmineralizowane nawarstwienia zostały usunięte z zastosowaniem lekkościernych emulsji i wełny stalowej. Do polerowania powierzchni użyto drobnoziarnistej wodnej pasty polerskiej, po czym dokładnie umyto powierzchnię wodą destylowaną i starannie osuszono. Ostatni etap prac to odtłuszczanie powierzchni acetonem i dwukrotne zabezpieczenie jej werniksem. Po zakończeniu konserwacji ramy (marzec 2003 ) i części malarskiej ołtarza (wrzesień 2003 ) całość zostanie zmontowana i powróci do Kaplicy Zygmuntowskiej w Katedrze na Wawelu.

Srebrny ołtarz z Kaplicy Zygmuntowskiej p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz śś. Zygmunta i Barbary. Ołtarz jest fundacją Zygmunta I Starego do Kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze na Wawelu, która jest rodowym mauzoleum Jagiellonów. Powstał w Norymberdze w latach 1531-1538 w warsztacie złotniczym Melchiora Baiera. Dekorację malarską na zewnętrznych skrzydłach ołtarza wykonał Georg Pencz (skrzydła obecnie w konserwacji). W 1531 roku Hans Dürer, malarz osiadły na stałe w Krakowie, wykonał wstępny, rysunkowy projekt ołtarza. Właściwa realizacja rozpoczęta została dopiero po kilku latach według zmienionego projektu powstałego już w Norymberdze. W sporządzeniu części srebrnych ołtarza, obok ich głównego wykonawcy Melchiora Baiera, uczestniczyli także medalier i rzeźbiarz Peter Flötner oraz ludwisarz Pankracy Lebenwolf. Ze źródeł archiwalnych znamy niektóre szczegóły dotyczące procesu powstawania ołtarza, także natury finansowej. M.in. z rachunków Seweryna Bonera wiadomo, że w 1535 roku złotnik Melchior Baier otrzymał na wykonanie ołtarza zaliczkę w trzech ratach w wysokości 5801 florenów i 8 groszy. Całość była gotowa w 1538 roku i stanęła w Kaplicy Zygmuntowskiej. Ołtarz składa się z części środkowej, zamykanej dwoma skrzydłami ruchomymi (wykonane ze srebra), z dwóch skrzydeł nieruchomych (z dekoracja malarską) - widocznych po zamknięciu skrzydeł ruchomych i dwóch predell głównej - srebrnej i zapasowej pokrytej dekoracją malarską. Gdy ołtarz jest otwarty widzimy sceny wykonane w warsztacie złotniczym, gdy jest zamknięty i ma dostawioną predellę zapasową widzimy obrazy malowane. Treścią scen ołtarza srebrnego są sceny z życia Marii - od dzieciństwa aż do śmierci. Pierwsza strefa to: Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Obrzezanie; druga strefa: Nawiedzenie św. Elżbiety przez Marię, Hołd Trzech Króli i Spotkanie św. Joachima ze św. Anną pod Złotą Bramą; trzecia strefa Ofiarowanie Marii w Świątyni, Ofiarowanie Dzieciątka Jezus w Świątyni i epizod z Dzieciństwa Marii; w szczytowym tympanonie Zaśnięcie Matki Boskiej, po bokach patronowie Polski śś. Wojciech i Stanisław.