Wykraczając poza płeć – hidźrowie indyjscy

Fotografie autorstwa

Kabira Orłowskiego

Bohaterami fotografii są hidźrowie – ani mężczyźni, ani kobiety, trzecia płeć subkontynentu indyjskiego. Podobnie jak indyjska seksualność – szczególnie męska – wykracza poza zachodnie kategorie homo i hetero, tak hidźrowie wykraczają poza nasze rozumienie osób transseksualnych. Od tysięcy lat stanowią oni/one element cywilizacji indyjskiej; znani są zarówno Mahabharacie, jak i Kamasutrze, zaś najstarsze wzmianki o nich sięgają VIII stulecia przed Chrystusem. Mitologia indyjska również obfituje w opowieści o bogach i bohaterach zmieniających płeć. Idea trzeciej płci ewoluowała w Indiach wraz ze zmieniającymi się dyskursami seksualności. Podbój islamski i przybyła wraz z nim instytucja eunuchów oraz nowe formy ekspresji seksualnej, miały bardzo istotny wpływ na organizację hidźrów, ich styl życia oraz społeczną reprezentację i wyobrażenia. Często władcy muzułmańscy otaczali hidźrów oficjalną opieką, nadając im grunty i przywileje. Ta polityka została drastycznie przerwana wraz z przybyciem zachodnich kolonialistów. Dla wiktoriańskich Brytyjczyków hidźrowie stanowili ohydną aberrację, stawianą na równi z paleniem wdów i mordowaniem nowonarodzonych dziewczynek. Za pomocą szeregu aktów prawnych zamierzali oni zlikwidować istnienie hidźrów, ale doprowadzili jedynie do tego, że ta swoista subkultura zeszła do miejskiego półświatka, w którym funkcjonuje do dzisiaj. Hidźrowie są jedną z tych tradycyjnych instytucji indyjskich, które wraz z narzuceniem władzy kolonialnej utraciły swoje ideologiczne i polityczne zaplecze. Mimo to, w pewnym sensie jako przeżytek, funkcjonują do dzisiaj.

Ich życie nie jest łatwe. Ubóstwo, przemoc fizyczna (także seksualna), szykany ze strony policji oraz lokalnej mafii, brak dostępu do edukacji i normalnych zawodów, a wreszcie realna groźba zakażenia HIV/AIDS, to dla nich problemy dnia codziennego. Większość z nich zarabia na życie żebrząc i oddając się prostytucji. Znajdując się na granicy płci i na samym dole hierarchii społecznej, hidźrowie są uważani za nieczystych. Większość Hindusów na samo ich wspomnienie reaguje śmiechem, grymasem obrzydzenia, albo wstydliwie zmienia temat.

Z racji totalnej marginalizacji w społeczeństwie indyjskim, hidźrowie są grupą bardzo hermetyczną. Ponieważ żaden cenzus jak do tej pory nie traktował ich oddzielnie, ich liczebność pozostaje zagadką (może sięgać od kilku do kilkudziesięciu milionów w całych Indiach). Mniej więcej do lat 80-tych XX wieku nie mówiło się o hidźrach publicznie. Obecnie ta sytuacja ulega zmianie, a sami hidźrowie również powoli otwierają się na obce osoby, także na badaczy, reporterów, działaczy społecznych i organizacje pozarządowe. Mimo to, nadal są owiani tajemnicą i otoczeni gęstą mgłą przesądów i nieporozumień.

Fotografie Kabira Orłowskiego próbują ukazać różne aspekty życia społecznego hidźrów. Są one owocem wypraw badawczych do Indii, odbytych w latach 2005 i 2006. Fotografowanie hijrów ma pewien niezwykły aspekt – obserwatora często uderza w nich pewien stan liminalności, niedookreślenia płciowego. Ta sama osoba może w jednej chwili zachowywać się kobieco, a w następnej być bardziej męska. Czasami zdjęcia są w stanie wyłapać tą dwuznaczność. Stąd wynika ogromna wartość używania materiału wizualnego w prezentowaniu tego typu rzeczywistości. Zobaczenie tych osób na żywo lub na zdjęciach pozwala nam zmierzyć się z naszymi uprzedzeniami i dotyczącymi płci i seksualności, i zakwestionować najbardziej oczywiste prawdy dotyczące ludzkiej natury i różnorodności.

Kabir Orłowski – urodzony w 1981. Studiował w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadził badania na temat religijności gejów w Polsce. Hidźrami zajmuje się od 2004 roku. Brał udział w międzynarodowych konferencjach queer studies w Bielsku-Białej (2003) i Lublanie (2005). Jego publikacje ukazały się w Parametrach pożądania: kulturze odmieńców wobec homofobii (Universitas 2006) oraz (op.cit.,). Obecnie planuje nakręcenie filmu dokumentalnego na temat prostytucji wśród hidźrów.