W sztuce marzenia stają się rzeczywistością

Katarzyna Kozyra

Wernisaż z udziałem artystki: 16 lutego 2007 r., godz. 18.00

Wystawa W sztuce marzenia stają się rzeczywistością podsumowuje trwający trzy lata projekt artystki pod tym samym tytułem łączący elementy sztuk wizualnych, teatru, filmu i opery... Kozyra, znana przede wszystkim jako twórczyni wideoinstalacji „Łaźnia męska”, podczas produkcji której wtargnęła w męskim przebraniu na teren łaźni męskiej w Budapeszcie i sfilmowała ukrytą kamerą siebie jako mężczyznę i tamtejszą rzeczywistość, tym razem eksploruje kliszy i stereotypy związane z pojęciem „kobiecości”. Artystka „uczy się” bycia kobieta i gwiazdą a jej nauczycielami są Gloria Viagra – berliński transwestyta, dj i piosenkarka oraz Maestro – profesjonalny nauczyciel śpiewu, wprowadzajacy Kozyrę w świat opery.

Proces transformacji – zarówno nauki makijażu, poruszania się, ubieranie jak i nauki śpiewu, oraz wprowadzanie Kozyry w świat nocnych klubów i opery był nieustannie dokumentowany i stał się materiałem do wideoinstalacji „Non so piu”, która była pierwszym elementem projektu (pokazana w Postmasters w Nowym Jorku w 2003 roku). Przez następna dwa lata projekt przybierał formy różnego rodzaju happeningów z użyciem wideoprojekcji, akcji dokamerowych i performansów z udziałem publiczności, których zapisy mają także walor niezależnych filmowych etiud lub innych gatunków filmowych (teledysk czy krótka fabuła). Kozyra występując w teatrze, na scenie klubowej, na fasadzie wiedeńskiej galerii, podczas zaaranżowanej procesji itp. interpretowała różne gatunki muzyczne: arie operowe, piosenki rockowe, jednocześnie wcielając się w różne stereotypy kobiecości: divę operową, księżniczkę z bajki, gwiazdę rocka, femme fatale itp.

W przestrzeniach BWA widzowie będą mogli zobaczyć na dużych projekcjach i małych monitorach wszystkie filmy i zapisy performansów, które powstały podczas projektu „W sztuce marzenia stają się rzeczywistością” łącznie z pierwsza wersją filmu długometrażowego pod tym tytułem, podsumowującego projekt. Na otwarciu wystawy artystka, wraz ze wszystkimi bohaterami tego projektu (Gloria Viagra, Maestrem oraz karzełkami) weźmie udział w kolejnym performansie.

Hanna Wróblewska (kurator wystawy)

KATARZYNA KOZYRA, bodajże najsłynniejsza polska artystka, od swego dyplomu pt. „Piramida zwierząt” na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych okrzyknięta została skandalistką, a jej twórczość wpisano w nurt sztuki krytycznej. Rozgłos Piramidy zwierząt (1993) spowodowany rejestracją filmową uśmiercania i wypychania zwierząt użytych do zbudowania rzeźby ujawnił społeczne przyzwolenie na masowe zabijanie zwierząt w rzeźniach i hipokryzję obrońców konia, psa, kota i koguta unicestwionych za sprawą artystki. Przyczynił się też do szerokiej, medialnej dyskusji o granicach sztuki. Następna realizacja „Więzy krwi”(1995) – przedstawiająca artystkę i jej kaleką siostrę na tle chrześcijańskiego Czerwonego Krzyża i islamskiego Czerwonego Półksiężyca nie została odczytana jako metafora bratobójczej walki, nawiązująca do tragedii Jugosławii, ale wywołała zarzuty o „nadużycie” symboli. Kolejne dzieło artystki „Olimpia” (1996), gdzie pokazuje siebie poddawaną zabiegom chemioterapii jest głosem o odrzuceniu, strachu, samotności wynikających z choroby, starości lub niskiej pozycji społecznej. Autorka w przejmujący sposób pokazała prawdę o sobie nadając jej wymiar uniwersalny i po raz kolejny dotknęła przemilczanych tematów. W 1997 roku w budapesztańskiej łaźni dla kobiet artystka, przy użyciu ukrytej kamery, realizuje wideoinstalację pt. „Łaźnia”.

Przekraczając społeczne normy, zarówno w sposobie realizacji jak i samej zawartości dzieła, pokazuje inny rodzaj piękna. Łamie pewien stereotyp. Dla niej godne uwagi i piękne jest to co inni uważają za stare i brzydkie. Kobiety w kąpieli, pokazane w swojej naturalności zachowań i wyglądu, prawdziwie i z pewną czułością, nie były dla większości, poddanej kultowi młodości, obiektami do oglądania. Uważni obserwatorzy dostrzegli inspiracje Kozyry przedstawieniami kobiet u Ingresa. Podobnie jak odczytano odniesienia do „Muzykantów z Bremy” braci Grimm i obrazu „Olimpia” E. Maneta. Ten rodzaj dialogu z historią sztuki przysporzył artystce uznanie. Jej wysokie notowania wzmocniło jeszcze wyróżnienie honorowe na 48 Biennale Weneckim za pracę „Łaźnia męska”(1999). W Łaźni męskiej Kozyra przebrana za mężczyznę tą sama metodą zarejestrowała sytuacje i zachowania odmienne niż w łaźni kobiecej. Podczas gdy kobiety skupione były na sobie i własnym ciele, mężczyźni obserwowali zachowania innych. Dodatkowym walorem realizacji był zapis własnej przemiany w mężczyznę.

Łaźnia męska przyniosła Kozyrze międzynarodową sławę. Z inspiracji choreografią Wacława Niżyńskiego w balecie Igora Strawińskiego powstała jedna z najgłośniejszych prac artystki – „Święto wiosny” (2002). Dzięki metodzie animacji, zapętlonemu tańcowi, zatrudnieniu ludzi starych, zamianie płci tańczących osób Kozyra przedstawiła 4,5 minuty kulminacyjnego dla baletu tańca – w innej formie. Rozszerzyła warstwę znaczeniową i wzmocniła wymowę o wątki egzystencjalne. Bliska tej realizacji była kolejna wideoinstalacja pt. ”Lekcja tańca” inspirowana baletem Strawińskiego, wykorzystująca podobne zabiegi jak: zamiana płci, powtarzanie tańca. Z 2002 roku pochodzi „Kara i zbrodnia” – film pokazujący akty zniszczenia (strzelanie w przestrzeń, operowanie miotaczem ognia w ruinie, wysadzenie starego fiata, wybuchy w piachu) przez postacie ubrane w pseudowojskowe stroje i maski kobiet o twarzach pin-up girls. Tyle, że te akty wymierzone są w pustkę. I w tej realizacji Kozyra miesza konwencje, manipuluje płcią, odwraca pojęcia zbrodni i kary, stawia widza przed wyborem co jest czym. Od stycznia 2003 r. Katarzyna Kozyra mieszka w Berlinie, jest stypendystką DAAD. Jej realizacje powstają w większości za granicą, a ona znana jest na międzynarodowej scenie artystycznej.

www.katarzynakozyra.com.pl

„IN ART DREAMS COME TRUE / W SZTUCE MARZENIA STAJĄ SIĘ RZECZYWISTOŚCIĄ” Ostatni wieloelementowy projekt, nad którym artystka pracowała na przestrzeni trzech ostatnich lat. Artystka chce spełnić swe dziecięce marzenia i stać się „gwiazdą”, „prawdziwą kobietą”. Pomagają jej w tym Gloria Viagra – berliński dj i transwestyta, którego perfekcyjny sposób przemiany w kobietę (makijaż, sposób ubierania się, styl bycia) jest uosobieniem ideału do którego zmierza Kozyra oraz Maestro – śpiewak operowy uczący ją śpiewu klasycznego. Gloria wprowadza artystkę w świat klubów gejowskich, występów publicznych o erotycznym zabarwieniu. Kozyra zafascynowana jej umiejętnością kreowania siebie jako kobiety i umiejętnością udawania chodzi z nią na wernisaże i na zakupy, ubrana i umalowana na podobieństwo Glorii. Maestro Grzegorz Pitułej z Warszawskiej Opery Kameralnej uczy ją jak uruchomić swoje predyspozycje wokalne, uczy podstaw śpiewu poprzez żmudne ćwiczenia. Wprowadza ją w świat opery, pełen umowności i konwencji, świat nieco sztuczny i egzaltowany. Te dwa światy mieszają się i chociaż reprezentują odmienne rzeczywistości to kilka elementów je łączy. Zarówno Gloria jak i Maestro kreują swój wizerunek w sposób teatralny, występują przed publicznością. Łączy je także śpiew. Projekt jednoczy w sobie elementy performansu i inscenizacji, recitali, spektakli i happeningów powstałych w różnych miejscach Europy. Artystka jest w nim reżyserem, aktorem i tworzywem oddającym siebie w ręce innych. Kostium i maska stają się nieodłącznym elementem jej wcieleń. W kolejnych realizacjach tego projektu artystka staje się Madonną, a Maestro gra rolę kardynała w szczurzej masce, Lou Salome gdzie towarzyszą jej psy o twarzach Rilkego i Nietschego. Obserwatorami jej przemian są mieszkańcy Pelago w Toskanii, bawarskiego Regensburga, czy Rzymu. Artystka występuje w teatrze w Trento w słynnym już „Koszmarze”, gdzie niemożność występu i porażka są sensem jej przedstawienia. W „Kwadransie” pokazywanym w teatrze w Pittsburgu publiczność zamiast spodziewanego recitalu śpiewaczego widzi video przedstawiające artystkę i Maestra w domowych pieleszach.

W skład cyklu „W sztuce marzenia...” wchodzi także praca video „Opowieść zimowa”, której premierowy pokaz oraz performance z udziałem Katarzyny Kozyry i Maestro Grzegorza Pitułeja miał miejsce w galerii BWA Awangarda 13 marca 2006 roku.