Portrety Polaków

Oblicza Dolnego Śląska

Na początku trzeciego tysiąclecia, a dokładnie w 2003 roku, przybywała w Polsce grupa fotografików francuskich z Alzacji. Zadanie, jakie postawili oni sobie, to wykonanie portretów Polaków, mieszkańców kraju położonego nad Wisłą i Odrą, którego stolicą jest Warszawa, gdzie urodził się światowej sławy kompozytor Fryderyk Chopin i laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie chemii Maria Curie – Skłodowska, oboje łączący kulturę oraz naukę polską i francuską.

W literaturze polskiej wybitne portrety Polaków stworzyli: Henryk Sienkiewicz (1846 – 1916) jeden z najpopularniejszych pisarzy, laureat Nagrody Nobla z 1905 roku oraz Adam Mickiewicz (1798 – 1855) najwybitniejszy poeta polski, wykładowca w katedrze literatur słowiańskich w paryskim College de France. Stworzone przez nich portrety Polaków funkcjonują w naszej świadomości po dzień dzisiejszy.

Dzisiaj przeciętny obywatel Francji kojarzy Polskę z Janem Pawłem II, Lechem Wałęsą i Solidarnością i jej mieszkankami, bowiem wszędzie uważa się Polki za piękne i eleganckie kobiety.

Już na wstępie można postawić pytanie i próbować na nie odpowiedzieć: jaki jest obraz współczesnego, statystycznego Polaka? Odpowiedź uzyskamy z rocznika statystycznego. Dowiemy się z niego; jak długo on żyje, ile ma wzrostu, ile waży, ile pieniędzy zarabia w ciągu roku, ile zjada chleba i wypija wina, jak długu musi pracować na mieszkanie czy samochód i inne dobra niezbędne mu do życia.

Ale jak naprawdę wygląda przeciętny Polak i jego partnerka życia Polka? Czy jest coś, co wyróżnia ich spośród innych narodów europejskich? Jakie cechy uważane są za typowe dla mieszkańca tego kraju? Ciekawe jest, że niektóre narody uważają te same cechy za pozytywne, a inne za negatywne. W wielu krajach rozpowszechniane jest mniemanie, że Polak jest wielkim patriotą oraz bardzo religijny, że jest gościnny, ale za dużo pije, zachowuje się bardzo grzecznie w stosunku do kobiet. I jak to bywa prawie ze wszystkimi narodami Polacy mają podwójną opinię o własnym narodzie. Z jednej strony w świadomości Polaka tkwi romantyczny mit o wielkiej misji polskiego narodu, a z drugiej zaś absolutnie przeciwna koncepcja. Są też utrwalone negatywne stereotypy kreujące wizerunek Polaka, które jest dzisiaj bardzo trudno przełamać. Ale czy w ogóle istnieje wzór idealnego Polaka?

Jak często Polak uważa się za prawdziwego Europejczyka i z czego ta jego postawa wynika? I jeszcze jedno pytanie, co Polak może wnieść do zjednoczonej Europy? Sympatia Polaków do Francuzów ma wielowiekową tradycję. Polacy są otwarci na Francuzów. Wizerunek Francuza wśród Polaków jest bardziej wyrazisty i chyba korzystniejszy niż Francuza do Polaka. Integracja Polski z Unią Europejską oznacza nie tylko dostosowanie przepisów polskiego prawa do wymogów unijnych czy też przygotowanie podmiotów gospodarczych do funkcjonowania w ramach zintegrowanego rynku europejskiego. To także przygotowanie ludzi do funkcjo-nowania szerszej wspólnoty, stworzenie społecznego klimatu sprzyjającego akceptacji naszej przynależności do Unii Europejskiej.

Trudne zadanie wzięli sobie do wykonania francuscy fotograficy. Przygotowali szczegółowy i ambitny program, który jednak bardzo dobrze zrealizowali w czasie pobytu w Polsce. A zaczęło to wszystko się od tego, że każdy z nich wziął swoją kamerę fotograficzną i niezbędny sprzęt wraz z materiałami fotograficznymi, zapakował do samochodu, i tak razem przyjechali do odległego kraju Polski, gdzie turysta z Francji jest jeszcze rzadko oglądanym gościem.

W najbardziej ruchliwych częściach różnych miast, dużych i małych, rozstawiali swój sprzęt fotograficzny, tym samym wzbudzając zainteresowanie przechodniów. I nie potrzeba było większych zachęt czy próśb, by można było pozyskiwać model fotograficzny. Ich działania fotograficzne poprzedzone były bowiem informacjami w prasie i w lokalnych rozgłośniach radiowych.

Od czasu, kiedy wynaleziono fotografię, portret był i jest jednym z najpopu- larniejszych jej kierunków. Utrwala bowiem wizerunek osób znanych, którzy uczest-niczą w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym, sportowym, czy też osób mniej lub bardziej przypadkowych, spotykanych w parkach, na placach i ulicach, w pozycjach statycznych lub też w ruchu. Tak jak wielu jest fotografów tak wiele jest różnych możliwości portretowania.

W fotografii robi się zdjęcia tego, co widzi się przed sobą w kadrze aparatu fotograficznego. Utrwalenie tego obrazu trwa jednak zaledwie ułamek sekundy. Tylko wytrawnym fotografikom udaje się uchwycić autentyczność zachowań czy przeżyć ludzkich, które potem oglądać można na wykonanych fotografiach. Portret jest też wynikiem relacji pomiędzy fotografikiem a jego modelem. To wykonana fotografia ukazuje, jakie były te relacje. A w tym konkretnym przypadku należy powiedzieć, że były one bardzo dobre! Wielu przypadkowych przechodniów bez żadnych problemów wyrażało zgodę na fotografowanie. Byli to, więc ludzie młodzi i starzy, kobiety i mężczyźni, dziewczęta i chłopcy. Podążający do pracy, będący w pracy, wracający ze szkoły, spacerujący po ulicy. Ich twarze zapracowane, zatroskane, czy też uśmiechnięte i radosne. Wśród nich wyróżniali się ludzie mundurowi, strażnicy miejscy, pracownicy ochrony (security), listonosze. Nie sposób wszystkich ich tutaj wymienić. Czyli po prostu normalnych ludzi!

Wystawa fotograficzna Portrety Polaków jest efektem twórczym pięciu fotografików; Pascal Bastion, Jean-Marc Biry, Michel Grani, Jean-Louis Hess i Philippe Paret ze stowarzyszenia 'Chambre á part' z Alzacji. Jest ona lustrzanym obiciem wcześniej zorganizowanej wystawy Portrety Alzatczyków, która eksponowana była w 2003 roku w Polsce. A została zorganizowana w ramach współpracy kulturalnej Alzacja – Dolny Śląsk. Ukazuje ona Polaków takimi, jakimi oni są, na co dzień, jak zostali utrwaleni na błonie fotograficznej.

Ale czy oglądając te zdjęcia można powiedzieć, że już naprawdę wie się, jaki jest portret Polaka i czym różni się on od portretów Francuzów, czy innych narodowości? Sami Państwo spróbujcie na to pytanie odpowiedzieć, ale konieczne po obejrzeniu tej wystawy.

Zbigniew Kulik

Autorzy fotografii z grupy twórczej 'Chambre á Part' ze Strasburga; Pascal Bastion, Jean-Marc Biry, Jean-Louis Hess, Michel Grani, Philippe Paret.

Dolny Śląsk i Alzacja to już jedenaście lat bliskiej współpracy. Oba regiony nawiązały współpracę partnerską w 1994 r., a w grudniu 1999 r. oficjalnie związały się umową obejmującą różnorodne dziedziny.

Podstawami tego partnerstwa były liczne podobieństwa. Zarówno Alzacja jak i Dolny Śląsk są regionami granicznymi, otwartymi na zewnątrz. Ich strefa gospodarcza jest bardzo aktywna i zróżnicowana. Oba regiony utrzymują uprzywilejowane stosunki z Republiką Federalną Niemiec. Wreszcie ich kultura i historia są pod wieloma względami bardzo podobne.