Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego
- od: 27 sierpnia 2015, czwartekdo: 11 października 2015, niedziela
Wernisaż w czwartek 27 sierpnia o godzinie 17.00. Wystawa czynna do 11.10.2015.
Wystawa „Dlaczego malują? Twórczość chorych psychicznie ze zbiorów dr. Andrzeja Janickiego” to pierwsza w Muzeum Architektury we Wrocławiu prezentacja tak zwanej sztuki psychopatologicznej. Pokazywane na wystawie rysunki i obrazy pochodzą z kolekcji doktora Andrzeja Janickiego, wieloletniego dyrektora Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Stroniu Śląskim, który dużo wysiłku poświęcił badaniom nad sztuką osób chorych psychicznie. Starał się o stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju twórczości osób chorych na schizofrenię, a także kolekcjonował, analizował i udostępniał ich prace.
Pacjenci szpitala przejawiający chęć tworzenia mogli korzystać z pracowni plastycznych (m. in. rysunku, malarstwa, ceramiki, gobelinu, metaloplastyki), które były prowadzone przez specjalnie zatrudnionych profesjonalistów i mogli prezentować swoje dzieła szerszej publiczności na wystawach organizowanych w różnych polskich miastach. Elementem terapii było także zachęcanie chorych do twórczości muzycznej oraz literackiej.
Na potrzeby wystawy w Muzeum Architektury we Wrocławiu doktor Janicki wybrał ponad sto prac, które uznał za najbardziej interesujące przede wszystkim od strony artystycznej. Każdej z nich towarzyszy opis zawierający informacje o przebiegu choroby jej autora, ze szczególnym uwzględnieniem okresu twórczego. W przeważającej większości prace te zostały zrealizowane na małych formatach papieru, tektury lub brystolu przy użyciu ołówka, akwareli, tuszu i kredek. Żaden z autorów nie został wymieniony z nazwiska. Zachowanie anonimowości pacjentów to zarówno przejaw szacunku wobec nich, jak i dopełnienie obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej.
Jak pisze w tekście otwierającym katalog wystawy dr Andrzej Janicki, twórczość chorych psychicznie zaczęła budzić zainteresowanie już ponad sto lat temu. Z czasem dostrzeżono i doceniono w niej szczerość i bezpośredniość wypowiedzi, bezinteresowność tworzenia, nieczerpanie wzorów od innych, nieuleganie wpływom mód, kierunków i stylów sztuki, a także nieliczenie się z opinią odbiorców. Wypowiadanie się przez rysunek, malarstwo czy inne techniki plastyczne dotyczy tylko niektórych chorych, głównie osób cierpiących na schizofrenię w ostrym i przewlekłym okresie tej choroby. Stanowią oni około dwóch procent osób leczonych psychiatrycznie, a ich twórczość różni się od twórczości osób zdrowych głównie podłożem motywacyjnym. Czynnikiem wyzwalającym są w tym wypadku zaburzenia psychiczne, które często powodują zmienione widzenie świata, łączące się z utratą poczucia rzeczywistości, brakiem rozumienia otoczenia i możliwości porozumiewania się z nim oraz z odczuwaniem silnego lęku. Odmienna jest także struktura procesu twórczego. Podejmowanie plastycznych form ekspresji wynika z potrzeby wewnętrznej i przyjmuje charakter działań symbolicznych, które uwalniają od lęku i zmniejszają napięcie psychiczne. Taki sposób wyrażania siebie pomaga lepiej zrozumieć własne przeżycia i zapanować nad nimi, a niekiedy także znaleźć w stosunku do nich odpowiedni dystans obronny.
Alicja Klimczak-Dobrzaniecka podkreśla w tekście zawartym w katalogu wystawy, że w twórczości osób chorych na schizofrenię pewne zjawiska występują tak często, że można je traktować jako cechy charakterystyczne, niekiedy definiowane nawet jako tak zwany styl schizofreniczny. W pracach chorych wyraźniejsze niż zaburzenia treści są zwykle zaburzenia formy, takie jak sztywna i monotonna kreska rysunku, zniekształcenia i dysproporcje kształtów, czy niespójność kompozycji. Używana przez chorych symbolika barw jest w zasadzie zgodna z tradycją, choć niekiedy występuje niezgodność formy i koloru. W dziełach tworzonych w stanach napięcia psychicznego przeważają barwy słabo kontrastujące lub prawie monochromiczne, w okresach jego osłabienia pojawiają się barwy żywe i zróżnicowane. Częstym tematem są sceny krajobrazowe, które charakteryzują się monotonią formy i koloru. Równie powszechny jest autoportret z tendencjami do deformacji, maszkaronizacji i pomijania lub zwielokrotniania narządów kontaktowych – oczu, ust, uszu. Niekiedy występuje autoportret symboliczny w formie krzyża, czy gasnącej świecy, Boga. Rzadziej zdarzają się sceny okrutne, religijne czy seksualne.
Twórczość chorych psychicznie jest w odbiorze społecznym prawie niezauważalna, gdyż dzieła te są nieliczne, powstają w jednym egzemplarzu i często bywają niszczone przez samych twórców. Dostęp do nich ma najczęściej niewielka grupa pracowników szpitali i przychodni psychiatrycznych, która stanowi publiczność zamkniętych wystaw wewnątrzszpitalnych lub profesjonalnych sympozjów. Tym bardziej warto zaprezentować te prace szerszej publiczności, zwłaszcza w miejscu dla takiej prezentacji nietypowym. Jak zauważa dr Andrzej Janicki, nie każdy odbiorca dozna w czasie oglądania dzieł osób chorych takich samych przeżyć. Możliwość wniknięcia w świat psychotycznych doznań - lęku, cierpienia lub ekstazy - zależy bowiem nie tylko od stopnia wrażliwości odbiorcy i jego poznawczego nastawienia, ale także od jego osobistych doświadczeń.
Wystawie towarzyszy katalog wydany przez Muzeum Architektury we Wrocławiu, który zawiera reprodukcje wszystkich prac prezentowanych na wystawie oraz teksty autorstwa Andrzeja Janickiego, Anny Markowskiej i Alicji Klimczak-Dobrzanieckiej.
Postcrossing Meeting Wrocław 2016
14 lipca 2016 - 10:00
Muzeum Poczty i Telekomunikacji
ul. Z. Krasińskiego 1 Wrocław
18 702sztuka
Pierwszy telefon Aleksandra Grahama Bella
od: 8 czerwca 2016 do: 12 lipca 2016
Muzeum Poczty i Telekomunikacji
ul. Z. Krasińskiego 1 Wrocław
26 881sztuka
Wystawa malarstwa seniorów
10 lipca 2016 - 16:00
Fundacja Siwy Dym
Jagiellończyka 8c Wrocław
19 536sztuka
Spotkanie z Aleksandrą Boćkowską, autorką książki „To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL
9 lipca 2016 - 14:00
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Pl. Powstańców Warszawy 5 Wrocław
16 113sztuka
„Między sztuką a modą. Od Pieta Mondriana do kontrkultury” - wykład Iwony Gołaj
9 lipca 2016 - 12:00
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Pl. Powstańców Warszawy 5 Wrocław
16 241sztuka
Czerwonych korali czar
9 lipca 2016 - 15:00
Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu
gen. Romualda Traugutta 111/113, Wrocław
16 877sztuka
Dariusz Szmajda-Geck - Idole i Bałwany
9 lipca 2016 - 17:00
Klub Muzyki i Literatury
Pl. Kościuszki 10 Wrocław
13 022sztuka
Wakacje w Muzeum Etnograficznym
5 lipca 2016 - 12:00
Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu
gen. Romualda Traugutta 111/113, Wrocław
15 519sztuka
SKiBA ogłasza 57. nabór!
4 lipca 2016 - 08:00
SKiBA
ul. Niemcewicza 2 Wrocław
48 782teatr
Warsztaty plastyczne dla Seniorów
4 lipca 2016 - 11:00
W tonacji serca
ul. Ptasia 32 Wrocław
17 796sztuka
Konstancja Nowina Konopka. 1001 złych uczynków
4 lipca 2016 - jest więcej terminów
Muzeum Współczesne Wrocław
PL. STRZEGOMSKI 2A Wrocław
22 929sztuka
Domofon. Instalacja dźwiękowa
4 lipca 2016 - jest więcej terminów
Muzeum Współczesne Wrocław
PL. STRZEGOMSKI 2A Wrocław
24 215sztuka
"Barwy Miasta – Wrocław" - wystawa malarstwa Piotra Gardeckiego
od: 5 czerwca 2016 do: 3 lipca 2016
Klub Pod Kolumnami
pl. św. Macieja 21 Wrocław
22 606sztuka
Ćwiczenia ze sztuki. Warsztat ruchu
2 lipca 2016 - 12:00
Muzeum Pana Tadeusza
Rynek 6 Wrocław
30 602sztuka
DYPLOMY 2016
od: 14 czerwca 2016 do: 2 lipca 2016
DOMEK ROMAŃSKI Dolnośląskie Centrum Fotografii
pl. bpa Nankiera 8 Wrocław
19 260sztuka
"Modelka Moneta"- asamblaże - JUREK KOZIERAS
1 lipca 2016 - 17:00
Klub 4 Regionalnej Bazy Logistycznej
ul. Pretficza 24 Wrocław
18 122sztuka
Bułgarska grafika i fotografia
30 czerwca 2016 - 18:00
Otwarte Pracownie Plastyczne - Ognisko Kultury Plastycznej im. Eugeniusza Gepperta
Ruska 46a/413,414 Wrocław
16 300sztuka