Podróż przez centrum Europy

Obrazy z podróży palatyna Ottheinricha

z lat 1536/37

Na przełomie lat 1536/37 książę Ottheinrich udał się w wielką podróż. Wyruszył jesienią z Neuburga nad Dunajem w Górnej Bawarii, by odwiedzić swego ciotecznego dziada, króla Polski. Przemierzył Bawarię i Górny Palatynat, Czechy, Śląsk i Małopolskę, Brandenburgię, Anhalt, Saksonię, Turyngię i Frankonię. Trzymiesięczna podróż wiodła go przez kraje ówczesnego centrum Europy. Pokazane na wystawie weduty dokumentujące podróż palatyna Ottheinricha znajdują się dziś w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Würzburgu.

W 1803 roku, po sekularyzacji klasztoru cystersów w Ebrach we Frankonii, trafiło z niego do zbirów Biblioteki Uniwersyteckiej w Würzburgu 50 obrazów z widokami miast, zamków i rezydencji. Pochodziły one z pierwszej połowy XVI wieku, czyli z okresu, kiedy zaczynano przedstawiać w sztuce realistyczne wizerunki konkretnych miast. Jeszcze do niedawna nie wiedziano nic o historii powstania tych obrazów – rysunków piórkiem rozmalowanych akwarelą i farbami kryjącymi, wykończonych złotymi elementami. Nierozpoznane pozostało również przez stulecia ich znaczenie. Od kilku lat wiadomo, że w przypadku większości z nich mamy do czynienia z najwcześniejszymi wizerunkami takich miast jak Praga, Kraków, Wrocław, Berlin.

Oprócz znaków wodnych na papierach, które wskazują na czas po 1535 roku, ważnych wskazówek, co do czasu ich powstania, dostarczyły przedstawione na widokach poszczególnych miast budowle bądź ruiny. Pierwszej ogólnej wskazówki pozwalającej ograniczyć czas powstania wedut na lata między 1535-1540 dostarczył wizerunek Wrocławia. Uwieczniona na nim wieża kościoła św. Elżbiety ma już renesansowy hełm, podczas gdy katedrę wieńczy gotycki szczyt wieży zniszczony uderzeniem pioruna w 1540 roku.

Na wizerunku Pragi, na Hradczanach, rozpoznać można Czarną Wieżę w jej pierwotnym kształcie, z narożnymi wieżyczkami, a wiadomo, że spłonęła ona po uderzeniu pioruna 10 kwietnia 1538 roku. Natomiast na obrazie z widokiem Krakowa widzimy ruinę wschodniego skrzydła Wawelu, poważnie uszkodzonego w trakcie pożaru, który wybuchł 18 października w roku 1536.

Wystawa została przygotowana przez Niemieckie Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej, a we wrocławskim Muzeum Architektury będzie można ją oglądać do 14 października 2005.