MOTYWY POLSKIE
Homage to Robert Frank

Tekst: Adam Sobota
Fotografie: Zenon Harasym, Stanisław Kulawiak, Jerzy Ochoński, Przemek Piwowar

Galeria Fotografii OD ZPAF
Wrocław, ul. Św. Marcina 4

Wernisaż: 9.09.2024 / godzina 18.00
Czas trwania wystawy: 9–29.09.2024

Album Roberta Franka Amerykanie był przejawem nowego nurtu w fotografii światowej, który od strony formalnej uznawano za opozycję wobec wyrafinowanej estetyki „decydujących momentów”. Do tego nurtu zaliczano też prace takich wybitnych amerykańskich fotografów, jak William Klein, Garry Winogrand, Diane Arbus, czy Lee Friedlander. Rejestrowali oni zazwyczaj dynamiczne sytuacje w przestrzeni publicznej, wydobywając ekspresję ze spontanicznie objawiających się zachowań ludzi, a wiarygodność tych zaświadczeń odsuwała na dalszy plan kwestie poprawności warsztatowej.

W fotografii polskiej od połowy XX wieku wpływ tego nurtu, który reprezentowali Amerykanie Roberta Franka, dawał znać o sobie, mimo odmiennego kontekstu politycznego. Socjalizm narzucony polskiemu społeczeństwu nie cieszył się jego poparciem, natomiast powszechna była fascynacja poziomem techniki i masowej konsumpcji osiąganym w krajach Zachodu. Forsowaniu rozwoju przemysłu ciężkiego i nacjonalizacji towarzyszyła niska jakość produkcji, braki zaopatrzenia, niskie płace i ograniczenia swobód obywatelskich. Dlatego też niezależne dokumentacje bieżącego życia społecznego emanowały krytyką czy ironią wobec tej rzeczywistości, konfrontując realia z propagandowymi sloganami. Powody do sceptycyzmu wobec warunków współczesnego życia były więc w Polsce zupełnie inne niż w opisie Ameryki dokonanym przez Roberta Franka. Ponadto w Polsce kluczową kwestią było zachowanie tożsamości kulturowej wobec presji marksistowskiej doktryny komunizmu, a więc szczególną rolę pełniły konserwatywne odwołania do kultury ludowej, natury i tradycji religijnych.

Prace czterech polskich fotografów, jakie składają się na tę wystawę, wychodzą poza taką tradycję i można przyjąć, że w opisach narodowej tożsamości korzystają z krytycznej metody Roberta Franka. Zdecydowali się oni uczcić setną rocznicę urodzin tego artysty pokazem swoich obserwacji polskiego społeczeństwa w przeciągu minionych dekad.

Adam Sobota, fragmenty wstępu do katalogu Motywy Polskie