Pierwsza muzealna wystawa arcydzieł z kolekcji kobierców rodziny Zaleskich

Wystawa zatytułowana „Serenissime trame” prezentuje wybór dwudziestu sześciu unikalnych orientalnych dywanów z XV i XVI wieku, wyselekcjonowanych z cennej oraz jednej z najbardziej kompletnych na świecie kolekcji starych kobierców, zebranych przez rodzinę Zaleskich. Na wystawie zostały przedstawione też trzy dywany z kolekcji Franchetti. Ekspozycji towarzyszą płótna wybitnych weneckich mistrzów epoki renesansu.

Do 23 lipca b.r., w galerii Giorgio Franchetti at Ca’d’Oro w Wenecji można obejrzeć najcenniejsze dzieła z rozległej kolekcji 1325 zabytkowych kobierców rodziny Zaleskich, które w odległej przeszłości przybyły do Wenecji szlakami handlowymi z Orientu: Anatolii, Persji, Egiptu, Kaukazu, Indii i Syrii. Te zawierające potężny, symboliczny ładunek dywany zostały stworzone z niezwykłych, kolorowych włókien, utkanych w zróżnicowany, wyszukany sposób. Kobiercom towarzyszy sześć arcydzieł sztuki renesansowej (poł. XV w. – poł. XVI w.) takich mistrzów jak Vittore Carpaccio, Vincenzo Foppa i Dosso Dossi, w które niejako „wplecione” zostały dywany prezentowane na wystawie. Wybrane z obszaru wpływów kulturowych „Najjaśniejszej” Republiki Weneckiej obrazy pokazują jak niegdyś wykorzystywano kobierce z Dalekiego Wschodu. Często można je dostrzec u podstaw tronu Matki Boskiej i Dzieciątka, zwisające z balkonu, podkreślające orientalny kontekst pomieszczeń czy na obrazach z późnego XVI wieku - położone na stołach jako luksusowe wyposażenie wnętrz.

Kobierce, obrazy i kolekcjonowanie sztuki to trzy tematy zaproponowane przez kuratorów wystawy, która obraca się wokół Wenecji będącej w ówczesnej epoce pomostem między Orientem a Zachodem i kolebką renesansowego malarstwa. Religijną i świecką ikonografię eksponowanych obrazów uzupełniają symbole, wśród których wyróżniają się orientalne dywany odzwierciedlone w harmonii ze społeczeństwem, kulturą i symboliką tego okresu. Jednocześnie warto zauważyć, że to właśnie obrazy europejskich renesansowych artystów dokumentują rozprzestrzenianie się tych luksusowych przedmiotów.

Dzięki lojalności pędzla wobec rzeczywistych modeli przeprowadzone w pierwszej połowie XX wieku badania porównawcze obrazów i dywanów były dużą pomocą w klasyfikacji niektórych kobierców. Dzięki płótnom malarzy z epoki renesansu możliwe było skatalogowanie „sportretowanych” anatolijskich dywanów w oparciu o ich wzory. Ich nazwy zostały zaczerpnięte od nazwisk malarzy.

Do najwcześniejszych należą kobierce z tkanymi na różne sposoby wzorami geometrycznymi. Ekspozycja zawiera przykład kobierca z rodziny „Ghirlandaio” i trzy wersje dywanów „Holbein”. Trzy kolejne rodziny zaprezentowanych tkanin demonstrują „stylistyczną rewolucję”, która nastąpiła w połowie XV wieku wraz z wprowadzeniem ornamentów florystycznych typu „arabeska”. Wzór ten wywodzi się z Persji. Na wystawie można podziwiać między innymi dywany „Lotto” z trzema rodzajami ornamentów arabeska, kobierzec „Tintoretto” charakteryzujący się najbardziej typowymi arabeskowymi motywami i przykład dywanu "Bellini” wyróżniający się niszowym wzorem z „dziurką od klucza” w podstawie. Do dywanu z perskim wzorem arabeska, w namalowanym przez Carpaccio i eksponowanym na wystawie „Narodzeniu Marii”, zostały dopasowane trzy przykłady kobierców tej samej proweniencji. Materiały archiwalne wskazują też na obecność w Wenecji perskich dywanów jedwabnych z wzorami liści oraz liści i zwierząt, podobnych właśnie do tych z kolekcji rodziny Zaleskich.

Po specjalnej restauracji przeprowadzonej właśnie na tę okazję do ekspozycji włączono trzy główne kobierce z kolekcji 14 orientalnych dywanów znajdujących się w zbiorach rodziny Franchetti. Na początku wystawy został umieszczony pochodzący z II połowy XV wieku anatolijski kobierzec z rodziny „Holbein” o wyrafinowanych małych wzorach. Jest to idealne wprowadzenie do pomieszczeń przeznaczonych dla arcydzieł z kolekcji rodziny Zaleskich.

W innej sali zaprezentowano dwa dywany potwierdzające zainteresowanie barona Franchetti sztuką dekoracyjną oraz pokazujące ikonograficzny sukces tych szlachetnych, orientalnych produktów w siedemnastowiecznym malarstwie rodzajowym oraz ich popularność w scenach prezentujących holenderskie wnętrza.

Wystawę dopełnia dziesięciominutowe wideo opracowane i wyreżyserowane przez Wladimira Zaleskiego, z muzyką i architekturą dźwięku opracowaną przez Pierangelo Taboni i narracją Luciano Sertoliego.

Wystawa została zorganizowana przez Polo Museale del Veneto oraz założoną przez Romaina’a Zaleskiego Fundację Tassara z Brescii w wyjątkowym, późno-gotyckim wnętrzu weneckiego pałacu, Galerii Giorgio Franchetti, Ca’ d’Oro, Cannaregio 3932.

Kuratorami wystawy są: Claudia Cremonini, Moshe Tabibnia i Giovanni Valagussa.