Dokumenty rzeczowe

Jerzy Bereś

Jerzy Bereś – to artysta, który na trwałe wpisał się już w historię sztuki współczesnej, od 1956 roku – członek Grupy Krakowskiej, rzeźbiarz i klasyk sztuki akcji. Urodził się w 1930 r. w Nowym Sączu, w latach 1950-1955 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, dyplom uzyskał w 1956 r. w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Od lat 70. przeprowadził kilkadziesiąt akcji-manifestacji, które nazwał: Ołtarzami, Mszami, Przepowiedniami, Zwidami. Jego działalność artystyczna rozwija się na dwóch płaszczyznach. Jedną jest to, co nazywa istotą rzeźby, czystą bryłą w przestrzeni, drugą – aktualizującą się tu i teraz - są akcje i manifestacje. W akcjach tworzywem sztuki staje się ciało artysty, pozbawione kokieterii i bez odniesień seksualnych, naturalne jak inne używane przez niego materiały: woda, ogień, surowe drewno. Choć powszechnie uważany za prowokatora, broni się przed takimi zarzutami i uważa element prowokacji za konieczny do tego, aby przełamać sytuacje biernej konwencji. Prowokacja natomiast nie może być celem samym w sobie. Podstawowym pojęciem w twórczości Jerzego Beresia jest pojecie dokument rzeczowy. Dokumenty rzeczowe, pojawiające się w twórczości Beresia, mają różny charakter. Pierwszą akcję Bereś wykonał w ramach Happeningu Morskiego Tadeusza Kantora w 1967. Chodził wtedy uwiązany sznurem wokół kołka wbitego w plażę. Ten kołek nadal stoi w jego pracowni. W trakcie niektórych akcji artysta wykonywał na oczach publiczności rzeźbiarskie obiekty. Jednak nigdy nie chodziło o czyste wykonanie. Akcja składała się z ciągu znaczących czynności, które sprawiały, że końcowy obiekt również nabierał szczególnego sensu. Ślady akcji zawsze też odciskały się na obiektach: mogły to być ślady ognia, odciski części ciała artysty, napisy. Przebieg akcji był w pewnym stopniu do odczytania. Ślady miały pobudzać wyobraźnię widzów (Jerzy Hanusek, Dokumenty rzeczowe Jerzego Beresia, fragm. wstępu do katalogu wystawy Jerzy Bereś, Dokumenty rzeczowe, BWA Bydgoszcz 2004).

Prace choć pochodzą z okresu czterdziestu lat twórczości artysty formalnie niewiele się od siebie różnią. Styl Jerzego Beresia jest rozpoznawalny - używa on najprostszych materiałów: surowych kłód drewna, gałęzi, szmat, powrozów, kamieni, płótna. Jego prace mogą nasuwać skojarzenia z ludową obrzędowością i prostymi narzędziami rolniczymi. Większość rzeźb nawiązuje do polskiej historii i polskich problemów, ale jest w nich także refleksja natury ogólnej nad człowiekiem. Dzisiejsze czasy artysta uważa za niezwykle dramatyczne dla sztuki ze względu na to, że toczy się w nich wojna między masskulturą a kulturą. Sam artysta zauważa, że powstaje sztuczna rzeczywistość, w której jakoby istnieje tylko to, co jest nagłośnione, natomiast, to co nie jest nagłośnione, właściwie nie istnieje... Wystawa w Galerii BWA w Bydgoszczy ma charakter monograficzny. Prace pochodzą z kolekcji muzealnych w Polsce i zbiorów prywatnych artysty. Uzupełnieniem wystawy jest dokumentacja fotograficzna i pokaz slajdów z wcześniejszych akcji.