XIII Bydgoski Festiwal Operowy

Minęło ponad dwadzieścia lat od sensacyjnej wizyty w Polsce holenderskiego zespołu Nederlands Dans Theater (NDT) z Hagi. Warszawa długo pozostawała potem pod urokiem Svadebki, Sinfonietty, Symfonii psalmów i Mszy polowej w choreografii Jiřiego Kyliána. Mniej więcej tyle samo lat trwały później starania o pozyskanie znakomitego czeskiego artysty do współpracy z baletem warszawskim.

Choreograf wykazywał wiele życzliwości dla tych zabiegów, ale wciąż nie miał pewności czy nasz zespół baletowy podoła jego specyficznym wymaganiom estetycznym. Bazował wprawdzie na technice tańca klasycznego, ale wykorzystywał ją w swoisty, bardzo nowoczesny sposób. Wymagał od wykonawców niezrównanej wszechstronności, dynamiki, płynności ruchu i na wskroś współczesnej ekspresji tanecznej, które wyróżniały jego język choreograficzny. Poszukiwał więc, wyszkolił i zgromadził w trzech zespołach NDT międzynarodowe grono własnych tancerzy, z którymi tworzył nowe balety i prezentował je w świecie. Nie często też przenosił początkowo swoje prace do repertuaru innych zespołów.

Tymczasem nasza fascynacja jego twórczością nie malała, a kolejne wizyty Nederlands Dans Theater w Polsce, z coraz nowszymi, wciąż zaskakującymi pracami Kyliána, wzmagały jedynie apetyt na możliwość obcowania z jego twórczością na co dzień. I wreszcie stało się, artysta przyjął zaproszenie Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Przyjechał do Warszawy, poznał nasz zespół baletowy i wyraził zgodę na realizację czterech swoich utworów choreograficznych. Zależało nam, aby autorski wieczór Jiřiego Kyliána w naszym teatrze był wyborem jego prac z różnych okresów twórczości. Choreograf chętnie przyjął taką koncepcję, zaproponował program wieczoru i sam nadał mu ten poetycki tytuł BRIDGES OF TIME (Mosty czasu).

SVADEBKA (WESELE):

znaczy po rosyjsku wesele. W ujęciu Strawińskiego jest to rytuał związku małżeńskiego, zgodnie z tradycją aranżowanego przez rodziców panny młodej i pana młodego. W przenikliwej surowości partytury Strawińskiego odbijają się sztywne ograniczenia obyczaju, kierującego życiem wąskiej tradycyjnej społeczności.

Taniec wyrastający z muzyki jest odzwierciedleniem etapów i zasad

ceremonii. W tym rytuale godów panna młoda i pan młody, wciąż jeszcze obcy sobie, czują się jak składani w ofierze. Jednak w miarę miar przebiegu celebracji, rytuały stają się coraz bardziej dzikie, wyzwala się namiętność, a przepaść między mężczyzną i kobietą stale maleje, aż w końcu ich dłonie splatają się w geście pokoju. Lęki i wątpliwości powoli zanikają, a młodzi pozostawiają za sobą przeszłość i kroczą ceremonialnie w stronę drzwi, które otwierają się teraz przed ich nowym życiem. (Christian Harvery)

• Choreografia – Jiří Kylián
• Muzyka – Igor Strawiński (nagranie)
• Scenografia – John MacFarlane
• Światła - Jennifer Tipton / Kees Tjebbes

Obsada: Izabela Milewska (Panna młoda), Robert Kędziński (Pan młody), Anna Lipczyk (Matka panny młodej), Zbigniew Czapski-Kłoda (Ojciec panny młodej), Katarzyna Lewandowska (Matka pana młodego), Walerij Mazepczyk (Ojciec pana młodego), Marta Fiedler (Swatka 1), Dagmara Dryl (Swatka 2), Jacek Tyski (Swat 1), Klaudiusz Paradziński (Swat 2)

NO MORE PLAY: Idea tej choreografii inspirowana jest niewielką rzeźbą Alberto Giacomettiego: prosta, lekko zdeformowana gra planszowa, poprzecinana kraterami i rowkami, i dwa kawałki drewna przypominające postaci ludzkie.

Można odnieść wrażenie, że jest się zaproszonym do udziału w grze, której reguły zostały zatajone lub w ogóle nigdy nie zostały określone. Kiedy jednak rozpoczynasz tę tajemniczą grę, wtedy zaczynasz uczyć się jej zasad - tylko czasem zbyt późno.

Muzyka Antona Weberna sprawia fascynujące wrażenie bezwzględnej i nieuchronnej. Jej brzmienie i struktura tworzą urzekającą przejrzystość i dynamikę napięcia. Właściwości te, zaistniałe dzięki bezkompromisowemu geniuszowi Weberna, stały się bezpośrednim źródłem energii dla równoległych działań scenicznych. Powaga wielu z naszych czynów, okazuje się w efekcie niczym więcej niż tylko groteskowym grymasem, ale mimo to po winniśmy je akceptować, uznając za ważną część naszego istnienia. Ta choreograficzna gra ciał, dusz, dźwięku i światła, w czasie i przestrzeni, jest metaforą gry o niezwykle skrajnie pozrywanych zasadach, zapisanych w dawno zapomnianym języku.

• Choreografia i scenografia - Jiří Kylián
• Muzyka – Anton Webern (nagranie)
• Światła – Joop Caboort / Kees Tjebbes

Obsada: Dagmara Dryl, Aleksandra Pawlina, Robert Bondara, Maksim Wojtiul, Michał Wylot

PETITE MORT (MAŁA ŚMIERĆ):

Jiří Kylián stworzył ten balet specjalnie dla Festiwalu Salzburskiego na dwustulecie śmierci Mozarta. Do swojej pracy wybrał wolne części dwóch najpiękniejszych i najbardziej znanych Mozartowskich koncertów fortepianowych.

Ten przemyślany wybór nie powinien być przyjmowany jako prowokacja czy bezmyślność – to raczej moja reakcja na fakt, że żyję i pracuję jako cząstka świata, gdzie nic nie jest święte, gdzie brutalność i arbitralność to zjawiska powszechne. To wyobrażenie dwóch antycznych torsów, pozbawionych głów i kończyn - oznaka zamierzonego okaleczenia - ale o niezniszczalnym pięknie, odbijającym duchową potęgę ich twórcy.

Jest to choreografia na sześciu mężczyzn, sześć kobiet i sześć floretów. Te florety faktycznie partnerują w tańcu, a czasem wydają się bardziej niesforne i uporczywe niż partner z krwi i kości. Podkreślają one symbolizm, który bardziej jest tu obecny aniżeli linia fabularna. Agresja, seksualność, energia, cisza, kulturalny bezsens i wrażliwość – wszystko to odgrywa znaczącą rolę. Określenie petite mort, w dosłownym znaczeniu mała śmierć, stosuje się jako parafrazę orgazmu w języku francuskim i arabskim.

• Choreografia i scenografia - Jiří Kylián
• Muzyka – Wolfgang Amadeus Mozart (nagranie)
• Kostiumy – Joke Visser
• Światła – Joop Caboort / Kees Tjebbes

Obsada: Agnieszka Pietyra, Michał Tużnik, Anna Lorenc, Robert Bondara, Karolina Jupowicz, Robert Kędziński, Izabela Milewska, Maksim Wojtiul, Marta Fiedler, Wojciech Ślęzak, Magdalena Krawczykowska, Karol Urbański

SECHS TÄNZE (SZEŚĆ TAŃCÓW):

Dwa stulecia dzielą nas od czasu, kiedy Mozart pisał swoje Tańce niemieckie. Okres historyczny, na którym swoje piętno odcisnęły wojny, rewolucje i wszelkiego rodzaju społeczne niepokoje.

Ta świadomość sprawiła, że nie mogłem ograniczyć się po prostu do różnych numerów tanecznych, oddających jedynie humor i muzyczną maestrię kompozytora. Zamiast tego stworzył stworzy em więc sześć na pozór nonsensownych kompozycji, które oczywiście pomijają swoje pierwotne okoliczności. Wydają się one nieważne w obliczu wiecznie żywego świata problemów, jaki większość z nas nosi w sobie z bliżej nieokreślonej przyczyny.

Chociaż lekki charakter Sześciu tańców Mozarta niesie w im wielką popularność, nie powinny być one postrzegane jako burleska. Ich humor może służyć jako pretekst do ukazania naszych relatywnych wartości. Dobrze znany jest talent Mozarta do odreagowywania trudnych sytuacji w samozachowawczych fajerwerkach absurdalnej poezji. Fragment listu do jego kuzynki jest tego najlepszym przykładem. Jiří Kylián

Fragment listu, jaki 13 listopada 1777 roku napisał 21-letni wówczas Mozart do Bäsle (Kuzyneczki) - jak zdrobniale nazywał kuzynkę Marię Annę Teklę, przypuszczalnie swą pierwszą miłość [W. Hildesheimer, Mozart, Frankfurt/Main (Suhrkamp), 1977]:

Moja najdroższa Bratanico! Kuzynko! Córko! Matko, Siostro i Małżonko! Szczypta Nieba Tysiąca zakrystii, Niegodziwości różnej maści, szatan, złowrogie czarownice, Batalion krzyża i tak bez końca, odrobina żywiołu, powietrza, ziemi i ognia, Europa, azja, afryka i Ameryka, jezuita, Augustianin, Kapucyn, minoryci, franciszkanin, Dominikanin, Kartuz, i zbawienie: władcy Krzyża, Kanonicy Regularni i nieregularni, oraz wszystkie darmozjady, złodzieje, psubraty, Szuje i cały orszak Osłów, bydlaków, Błaznów, głupków i kretynów! cóż to za Maniera, 4 żołnierzy i Bandolety? - taki Pakiet, a gdzie Portret? - był byłem pełen żądzy – całkiem pewien – boś tak niedawno pisała mi sama, że otrzymam go już niebawem, naprawdę niebawem.

• Choreografia i scenografia - Jiří Kylián
• Muzyka – Wolfgang Amadeus Mozart (nagranie)
• Światła – Joop Caboort / Kees Tjebbes

Obsada: Anita Kuskowska, Anna Nowak, Irena Wasilewska, Alicja Złoch, Robert Kędziński, Klaudiusz Paradziński, Remigiusz Smoliński, Jacek Tyski

Realizacja baletów: Arlette van Boven (IV), Glenn Edgerton (II), Hans Knill (I), Václav Kunes (III), Chérie Trevaskis (I)

Balet Teatru Wielkiego – Opery Narodowej