Wykonawcy: Monika Orłowska - Skruszewicz /skrzypce/ Juozas Domarkas /dyrygent/ Toruńska Orkiestra Symfoniczna W programie: V. Montvila - Poemat Gotycki S. Prokofiev - II Koncert skrzypcowy g-moll op.63 J. Sibelius - V Symfonia Es-dur op. 82

Litewski kompozytor Vytautas Montvila (1935-2003) był jednym z najaktywniejszych kompozytorów rodzimego kraju. W swojej twórczości stosował zarówno techniki sonoryzmu, aleatoryzmu, serializmu używając też przy tym regionalnej muzyki etnicznej. Poemat Gotycki jest jednym z trzech utworów napisanych z okazji 650lecia założenia Uniwersytetu w Wilnie. W utworze zostały użyte cztery "sutartines" (litewskie stare pieśni wielogłosowe wykonywane przez kobiety w północno-wschodniej części Litwy, wpisane w 2010 r. na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO). Cała warstwa muzyczna zawiera autentyczne dawne melodie z różnych epok wraz z ich melodycznymi i rytmicznymi przekształceniami. Użyte w utworze formy długich akordów orkiestry i pojawiających się na nich zwinnych i żywych melodii symbolizować mają kamienne budynki wileńskiej starówki i przebijające się przez nie gotyckie łuki. II Koncert skrzypcowy g-moll op. 63 pochodzi z czasu kiedy Sergiusz Prokofiev pracował nad baletem Romeo i Julia – wybijający się na pierwszy plan liryzm jest zresztą wspólną cechą obu dzieł. Pierwszą część II Koncertu skrzypcowego komponowałem w Paryżu, drugą w Woroneżu, instrumentację robiłem w Baku, a pierwsze wykonanie miało miejsce w Madrycie - wspominał Sergiusz Prokofiew okoliczności powstania swego dzieła. Kompozytor w owym czasie intensywnie koncertował wspólnie ze skrzypkiem francuskim Robertem Soetensem, który był solistą podczas madryckiej premiery 1 grudnia 1935 r. Skrzypek intensywnie promował ten koncert grając go premierowo w wielu krajach. Koncert jest bardziej konwencjonalny niż pierwsze dzieła tego kompozytora. Złagodził on ostre brzmienie, ograniczył efekty wirtuozowskie co jednak nie przesądza, że partia solowa jest technicznie silnie wyeksponowana. Słychać w tym koncercie natomiast rosyjskie melodie ludowe i pewne nawiązania do muzyki klasycznej. Jeśli ktoś chciałby scharakteryzować dojrzały styl Jeana Sibeliusa za pomocą jednego utworu z pewnością byłaby to V symfonia Es-dur op. 82. Kompozytor przetwarzał kolejne wersje tej symfonii (1915r., 1916r., 1919 r.) by w ostatecznej, trzeciej, być dopiero usatysfakcjonowanym swoją kompozycją. W swoich trzech częściach symfonia prezentuje zdumiewające zdolności Sibeliusa związane z budowaniem ruchu symfonicznego na dynamicznym rozwoju jednej idei muzycznej. To z tej symfonii pochodzi słynny „motyw łabędzia”, który pojawia się w kulturze popularnej, użyty nawet w popowych piosenkach (Popsicles and Icicles zespołu The Murmaids) czy w bajce Disneya Piękna i Bestia: zaczarowane święta w piosence Stories. Pierwszy temat symfonii pojawia się z kolei w utworze A Love Supreme John Coltran’a. To właśnie fragmenty tej symfonii zostały użyte jako muzyczne tło w radio BBC podczas relacjonowania lądowania na księżycu.