UNTIL THE LIONS - AKRAM KHAN COMPANY

Dopóki lwy nie będą miały własnych historyków,
historia łowów zawsze będzie gloryfikować myśliwego.

/ przysłowie afrykańskiego plemienia Ugbo

UNTIL THE LIONS to choreograficzna opowieść o Ambie/Shikhandim zaczerpnięta z Mahabharaty, klasycznego sanskryckiego eposu południowoazjatyckiego – ulubionej lektury Akrama Khana. Poetka i pisarka Karthika Naïr postanowiła w swojej wielokrotnie nagradzanej książce z 2015 roku zatytułowanej Until the Lions: Echoes from the Mahabharata na nowo przedstawić historię Amby/Shikandiego oraz dzieje kilku innych drugoplanowych postaci poematu. Poetycka renarracja autorstwa Naïr wreszcie pozwoliła kobiecym postaciom (których życie, historia i rola były w dużej mierze podporządkowane mężczyznom) przemówić, odzyskać godność oraz cel.
Co określa płeć? Co sprawia, że jest się mężczyzną lub kobietą? Czy jedynym wyznacznikiem jest ciało? Czy może chodzić o głębsze, nienazwane impulsy, które kierują pożądaniem lub ekspresją – swoisty głos wewnętrzny? A może decydują tylko cechy zewnętrzne, czyli etykiety przypinane przez społeczeństwo? Jak trwałe i niezmienne są te etykiety? I wreszcie jaką rolę w naszym sposobie postrzegania odgrywa czarodziej czas?
Po wkroczeniu w czwartą dekadę życia, w pełni świadomy rosnących potrzeb stawianych przez ciało wraz z upływem czasu, jak również konieczności przejścia od siły do wytrzymałości, Akram Khan postanowił spojrzeć na problem płci i jej postrzegania przez pryzmat jednego ze swoich ukochanych poematów epickich z dzieciństwa – Mahabharaty.
Akram Khan zarówno jako tancerz, jak i choreograf mierzył się z eposem w konsekwentny i niezwykły sposób – najpierw jako nastolatek występował w Mahabharacie reżyserowanej przez Petera Brooka, by potem również w swoich choreografiach Ronin (2003), Third Catalogue (2005) i Gnosis (2010) prezentować historie wybranych bohaterów poematu.
Until the Lions ponownie przywołuje treść wielkiego eposu, tym razem jednak robi to za pośrednictwem opowieści o fascynującej postaci kobiecej – Ambie, która kwestionuje definicje męskości i kobiecości i która rzuca wyzwanie czasowi. Amba to księżniczka porwana w dzień swojego ślubu przez Bheeshmą, księcia sąsiedniego królestwa, który planuje podarować ją swojemu bratu w prezencie. Choć ostatecznie księżniczka odzyskuje wolność, jej życie jest zrujnowane – zostaje odtrącona przez własną rodzinę, narzeczonego (który przegrał pojedynek o nią z Bheesmą), swojego porywacza, który nie zamierza ratować jej honoru oraz całe społeczeństwo. Nie mogąc otrzymać znikąd wsparcia, Amba wzywa na pomoc bogów.
Until the Lions przygląda się temu, co dzieje się w momencie, gdy zasady społeczne przypisane każdej płci niszczą ją, zamiast chronić. Co ma zrobić kobieta, która traci władzę nad swoim ciałem (które mimowolnie utożsamiane jest z jej cnotą)? Jak daleko jest w stanie posunąć się skrzywdzona kobieta, żeby odzyskać kontrolę nad własnym życiem i dojść sprawiedliwości? A kiedy dochodzenie sprawiedliwości przerodzi się w pragnienie zemsty, jaką cenę będzie musiało zapłacić za to jej ciało? Jaką cenę przyjdzie zapłacić za to ludzkości?
Zgodnie z przysłowiem afrykańskiego plemienia Ugbo „Dopóki lwy nie będą miały własnych historyków, historia łowów zawsze będzie gloryfikować myśliwych”. W pracy nad Until the Lions, Akram Khan ponownie połączył siły z niektórymi realizatorami artystycznymi, którzy pracowali z nim nad uznaną i wielokrotnie nagradzaną choreografią solową DESH, m.in. z pisarką Karthiką Naïr, projektantem wizualnym Timem Yipem, reżyserem oświetlenia Michaelem Hullsem i dramaturg Ruth Little. Do zespołu dołączył kompozytor Vincenzo Lamagna. Wszyscy oni próbują być historykami jednej ze wspaniałych i niedocenionych bohaterek Mahabharaty, której tragiczna historia, niestety, powtarza się dzisiaj w wielu regionach świata.

---

Akram Khan – obecnie jeden z najbardziej znanych i cenionych choreografów na świecie. W niewiele ponad szesnaście lat stworzył dorobek, który stanowi ogromny wkład w brytyjską i światową sztukę tańca współczesnego. Swoją renomę buduje w oparciu o pomysłowe, bardzo przystępne i dotykające współczesnych problemów produkcje, takie jak DESH, iTMOi, Vertical Road, Gnosis i zero degrees.
Akram Khan jest bardzo chętnie zapraszany do współpracy przez największych światowych artystów, reprezentujących różne kręgi kulturowe i dyscypliny sztuki. Wśród twórców, z którymi pracował, znajdują się m.in. Narodowy Balet Chin, aktorka Juliette Binoche, balerina Sylvie Guillem, choreograf i tancerz Sidi Larbi Cherkaoui, piosenkarka Kylie Minogue, artyści wizualni Anish Kapoor, Antony Gormley i Tim Yip, pisarz Hanif Kureishi oraz kompozytorzy Steve Reich, Nitin Sawhney, Jocelyn Pook i Ben Frost.
Choreografie Khana są poruszające – inteligentnie tkane opowieści są kameralne i zarazem epickie. „Financial Times” opisał pracę artysty w następujących sposób: „opowiada on w sposób niezwykły o niezwykłych rzeczach.” Jednym z ważniejszych wydarzeń w dotychczasowej pracy artysty była możliwość przygotowania i zaprezentowania własnej choreografii w czasie ceremonii otwarcia Igrzysk Olimpijskich w Londynie w 2012 roku, która została entuzjastycznie przyjęta przez krytykę.
Khan jest laureatem wielu nagród, w tym m.in. Olivier Award, The Bessie Award, prestiżowej ISPA (Międzynarodowego Stowarzyszenia Sztuk Performatywnych), nagrody Herald Archangel Award na Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu, South Bank Sky Arts Award oraz sześciu nagród Critics’ Circle National Dance Awards. W 2005 otrzymał tytuł Członka Orderu (MBE) za zasługi na rzecz tańca. Przyznano mu również tytuł honorowego absolwenta Roehampton University i De Montfort University oraz Honorowegp Członka Trinity Laban (londyńskiej szkoły tańca i muzyki).
Akram Khan jest artystą stowarzyszonym z Sadler’s Wells London.

Nagrody

    Akram Khan – Critics’ Circle National Dance Award 2012 dla najlepszego tancerza (DESH), nagroda ISPA 2011 dla wybitnego artysty
    Dust (część spektaklu English National Ballet zatytułowanego Lest We Forget) – Critics’ Circle National Dance Award 2014 za najlepszą choreografię współczesną
    DESH – Olivier Award 2012 dla najlepszej produkcji tanecznej, The Bessie Award 2014 dla wybitnej produkcji
    Vertical Road – Critics’ Circle National Dance Award 2011 dla najlepszej współczesnej choreografii, Danza & Danza Award 2010 dla najlepszego spektaklu, The Age Critics Award 2010 za najlepszą choreografię
    Gnosis – South Bank Sky Award 2011 w kategorii taniec, Herald Archangel Award na Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu w 2014

---

Akram Khan Company – zespół założony w sierpniu 2000 roku przez choreografa Akrama Khana i producenta Farooqa Chaudhry. Formacja słynie z przełamywania stereotypów i bezkompromisowej narracji artystycznej. Przygotowuje wnikliwe, prowokacyjne i ambitne realizacje taneczne, wystawiane na scenach całego świata. Akram Khan podejmuje uniwersalne tematy dotyczące ludzkości i pracuje nad nimi z różnymi artystami, wydobywając z nich za każdym razem nieoczekiwane możliwości, dzięki wykorzystania różnych kultur i dyscyplin sztuki. Język tańca w każdej realizacji Akrama Khana jest związany z klasycznym tańcem kathak oraz tańcem nowoczesnym i ciągle ewoluuje, aby przekazywać przemyślane i odważne idee, co przynosi mu międzynarodowe uznanie i sławę, jak również artystyczne i komercyjne sukcesy.
Zespół Akrama Khana otrzymał kilka prestiżowych nagród, w tym Nagrodę Krytyków The Age za najlepsze nowe dzieło (Verticai Road) na Festiwalu Sztuki w Melbourne w 2010 roku oraz Nagrodę Helpmanna za najlepszą choreografię w dziele tanecznym (zero degrees) na Festiwalu w Sydney w roku 2007.

 Until the lions have their own historians, the history of the hunt will always glorify the hunter.

/ Ugbo proverb

Until the Lions is a choreographic response to the tale of Amba/Shikhandi in the Mahabharata, the classical South Asian epic that has been beloved by Akram Khan since his childhood. Poet and writer Karthika Naïr reimagined this story and those of several minor characters from the original in her award-winning book Until the Lions: Echoes from the Mahabharata (2015). Nair’s retelling in verse gave voice, dignity and intention to these female characters whose lives and stories, as well as their roles as catalysts and witnesses, have remained largely subaltern.

We begin with the wedding of Amba, the eldest daughter of the King of Kashi, who is about to choose her husband during a public swayamvara ceremony when she is abducted by Bheeshma, son of the Kuru king. An unparalleled warrior and archer, he defeats Amba’s potential suitors including her true and secret love, Shalva.

Bheeshma has made a vow of lifelong celibacy (Bheeshma means ‘he of the terrible oath’). Intending Amba as a potential bride for his half-brother, crown prince of the Kuru, Bheeshma discovers that she loves another. He releases her, but Shalva spurns Amba because she has been won in battle by another man.

Amba then returns to Bheeshma and insists he right the wrong done to her by taking her as his bride. Bound by his vow of celibacy, Bheeshma refuses, and Amba’s pleas for justice fall on deaf ears. Amba swears she will be revenged on Bheeshma and dedicates the rest of her life to this purpose.

She undergoes years of extreme penance, which unbalances the universe. Finally, Lord Shiva appears and promises Amba that she will destroy Bheeshma, but in her next life. Amba burns herself to death to hasten her quest for justice, and is reborn as Shikhandi, another princess later given male form by a forest spirit.

Trained as a warrior, burning with the memory of Amba’s vow, Shikhandi finally confronts Bheeshma on the battlefield on the tenth day of an apocalyptic war between the Kaurava and Pandava clans. Recognising Shikhandi as Amba’s reincarnation, and a woman by birth, Bheeshma lays down his weapon, allowing the warrior Arjuna to attack him from behind Shikhandi. Pierced by Shikhandi’s and Arjuna’s arrows, Bheeshma falls, severely wounded, and awaits his death and the war’s end, on a bed of arrows.

Until the Lions, though, imagines this final confrontation as one between Shikhandi (fuelled by Amba’s spirit and boon) and Bheeshma. The two tortured souls alone, with no other adversaries or allies: it becomes the culmination of two lifetimes of loyalty through betrayal, devotion through wrath.

On the night after the 18th and final day of war, Shikhandi is murdered by the three surviving warriors from the Kaurava army, who, in their desperate rage, break all the rules of battle, and kill him in his sleep, thus denying his soul a place in heaven.

---

What defines gender? What makes us male or female? Is it the body? Could it be deeper, unnamed impulses that drive desire or expression—an inner calling? Or is it just external: anidentity bracelet society hands out? How permanent and unchanging do these labels remain? And what part does Time, master sorcerer, play in our perceptions? On the cusp of his fortieth year, keenly aware of the complex demands of the body across time, of the transition from power to endurance, Akram Khan turns his gaze on these questions through the prism of one of his best-loved epics from childhood: the Mahabharata.

As both performer and choreographer, Akram Khan has shared an uncanny, enduring equation with the epic. He performed in Peter Brook’s Mahabharata as a teenager. In Ronin (2003), Third Catalogue (2005) and Gnosis (2010), he staged stories of other heroes from the epic.

Until the Lions* revisits the great epic, but through the eyes of another compelling character, this time a woman: Amba, who questions the definitions of manhood and womanhood, and challenges Time. Amba, a princess abducted on her wedding day by Bheeshma, regent of the neighbouring kingdom, and offered as bride to his brother. Though she regains liberty, Amba’s life is destroyed: she is rejected by her family, her betrothed—for having been won in battle by another man, later by her abductor, who refuses to redeem her honour; and all of society. Amba then invokes the gods…

Until the Lions looks at what happens when those society’s rules for each gender destroy rather than protect. What does a woman do when she loses ownership over her body, equated with her virtue? To what lengths can she go to regain control over her life, to gain justice? When the quest for justice swerves towards revenge, what price would the body have to pay? And what price would humanity have to pay?

"Until the lions have their own historians, the history of the hunt will always glorify the hunter,” says an Ugbo proverb. For Until the Lions, Akram Khan reunites with some of the artistic collaborators behind his acclaimed and award-winning solo DESH: writer Karthika Naïr, visual designer Tim Yip, lighting designer Michael Hulls and dramaturge Ruth Little – joined by composer Vincenzo Lamagna. Together they attempt to be “historians” to one of the great, unsung heroines of the Mahabharata, whose tragedy finds urgent echo even today, in all too many parts of the world.

*A partial adaptation of the book Until the Lions: Echoes from the Mahabharata by Karthika Naïr

---

Akram Khan on Until the Lions
Since making DESH, I have been contemplating the uses and capacities of my body, as I turned 40 three years ago. The transition from stage to backstage, from body to mind, from embodying the physical to imagining the physical is a complex and fragile one, a crossroad I find interesting and exciting (I tend to remember these moments of transition and choice in my life more vividly than linear progressions).

And at these crossroads, I find myself returning to something that has been very close to my heart since childhood: the Mahabharata. In these compelling stories, however, the figures that always haunted my memories the most are the female characters, and their journeys. As in many myths, the female characters are often the unsung heroes, the figures of strength and imagination and endurance. It is their unsung stories in particular that still haunt me today. Bringing together some of the original team from DESH, including Karthika Naïr, the writer of both DESH and Until the Lions, on whose original idea this project is based, I want to explore the notion and the physical expression of gender. I am fascinated by the idea of exploring the female body through my own body, using my study of the Indian classical dance form Kathak, and want to tell the story of Amba, one of the Mahabharata’s most compelling and contradictory characters. To me, she is an unsung hero, but also a shapeshifter, as her female body transforms into a male one.

I have always been afraid to explore (within a contemporary context) issues of sexuality and gender, mostly because of my South Asian upbringing. We are discouraged from exploring or debating these issues with our elders or even with our own generation. But they remain present in our private experience, even if they are unspoken and unsung. I feel fortunate to live and work in the realm of dance, that allows questions, that provokes debate, that embraces stories of all kinds; making space for them to be expressed, to be shared, to be experienced. It is at these crossroads of my own physical journey that I want to explore and situate the story of Amba. In our society we seem to be in thrall to ‘intelligence’ and to neglect wisdom, and I want to return to the knowledge tradition of the Mahabharata, using my 'transitional' body, and the conversation it might be having between its intelligence and its wisdom.
— Akram Khan

---

AKRAM KHAN – Director/Choreographer/Performer

Akram Khan is one of the most celebrated and respected dance artists today. In just over sixteen years he has created a body of work that has contributed significantly to the arts in the UK and abroad. His reputation has been built on the success of imaginative, highly accessible and relevant productions such as DESH, iTMOi, Vertical Road, Gnosis and zero degrees.

An instinctive and natural collaborator, Khan has been a magnet to world-class artists from other cultures and disciplines. His previous collaborators include the National Ballet of China, actress Juliette Binoche, ballerina Sylvie Guillem, choreographer/dancer Sidi Larbi Cherkaoui, singer Kylie Minogue, visual artists Anish Kapoor, Antony Gormley and Tim Yip, writer Hanif Kureishi and composers Steve Reich, Nitin Sawhney, Jocelyn Pook and Ben Frost.

Khan’s work is recognised as being profoundly moving, in which his intelligently crafted storytelling is effortlessly intimate and epic. Described by the Financial Times as an artist "who speaks tremendously of tremendous things", a recent highlight of his career was the creation of a section of the London 2012 Olympic Games Opening Ceremony that was received with unanimous acclaim.

Khan has been the recipient of numerous awards throughout his career including the Laurence Olivier Award, the Bessie Award (New York Dance and Performance Award), the prestigious ISPA (International Society for the Performing Arts) Distinguished Artist Award, the Herald Archangel Award at the Edinburgh International Festival, the South Bank Sky Arts Award and six Critics' Circle National Dance Awards. Khan was awarded an MBE for services to dance in 2005. He is also an Honorary Graduate of Roehampton and De Montfort Universities, and an Honorary Fellow of Trinity Laban. Khan is an Associate Artist of Sadler’s Wells, London.

AWARDS

• Akram Khan – Critics’ Circle National Dance Award 2012 for Best Male Dancer (DESH), UK; ISPA Distinguished Artist Award, New York 2011
• Dust (English National Ballet’s Lest We Forget) – Critics’ Circle National Dance Award 2014 for Best Modern Choreography, UK
• DESH – Olivier Award 2012 for Best New Dance Production, UK; Bessie Award (New York Dance and Performance Award) 2014 for Outstanding Production
• Vertical Road – Critics' Circle National Dance Award 2011 for Best Modern Choreography, UK; Danza & Danza Award 2010 for Best Performance, Bolzano; The Age Critics Award 2010 for Best New Work, Melbourne Arts Festival
• Gnosis – South Bank Sky Arts Award 2011 in Dance, UK; Herald Archangel Award 2014 at the Edinburgh International Festival