ASAMBLAŻE. ANGELA MELITOPOULOS I MAURIZIO LAZZARATO

Asamblaże autorstwa Angeli Melitopoulos i Maurizio Lazzarato to audiowizualny projekt badawczy poświęcony antyautorytarnej, rewolucyjnej praktyce psychiatrycznej, filozofii, estetyce i antropologii Félixa Guattariego (1930-1992). Melitopoulos i Lazzarato koncentrują się na jego zainteresowaniach animizmem, koncepcjach podmiotowości i ekozofii. Przybliżają je i rozwijają w odniesieniu do praktyki Guattariego w eksperymentalnej klinice Le Borde i obecności jego myśli w Brazylii i Japonii.

W twórczości Guattariego podmiotowość traci wymiar transcendentny, charakterystyczny dla tradycji intelektualnych Zachodu. Jest ona w jego ujęciu właściwością nie tylko ludzką – traci swój wyjątkowy status, oddzielający ją od innych części środowiska. Pod tym względem praca Guattariego rezonuje z z kulturami animistycznymi. Guattari ujmuje podmiotowość przy pomocy asamblaży – wielowymiarowych układów organizujących współistnienie jednostek ze zbiorowościami, przedmiotami, zwierzętami, maszynami, pojęciami i zróżnicowanymi siłami kosmicznymi. Ekspresja animistycznej, transosobowej podmiotowości interesowała go także w kreacji artystycznej, seksualności, psychozie, świecie dzieciństwa i rytuałach religijnych.

Na wystawie w Muzeum Sztuki prezentowane są dwie trzykanałowe instalacje wideo: Asamblaże i Życie cząstek. W eseistycznej formie podejmują one, uruchamiają i przenoszą myśl Guattariego, ukazując ją w nowych kontekstach.

Część pierwsza, Asamblaże, składa się z fragmentów filmów dokumentalnych, rozmów z przyjaciółmi i współpracownicami filozofa. Praca przybliża działalność kliniki La Borde i rozwija poszukiwania przez Guattariego współczesnego, mikropolitycznego potencjału animistycznych prądów i tradycji kulturowych w Brazylii.

Druga część - Życie cząstek - poświęcona jest zainteresowaniu Guattariego kulturami animistycznymi w Japonii. To punkt wyjścia do dialogu z powojenną polityką energetyczną i aktualną sytuacją kraju zaistniałą w następstwie trzęsienia ziemi i katastrofy nuklearnej w Fukuszimie w 2011 r. Życie cząstek śledzi związki pomiędzy podmiotowością, duchowością animistyczną i nowoczesną technologią. Rozwijając myśl Guattariego odnośnie trzech, współzależnych ekologii – umysłu, społeczeństwa i środowiska – Angela Melitopoulos i Maurizio Lazzarato ujmują problem radioaktywności jako splot związków między geografią, psychologią i ekologią. Ich praca dotyka także złożonej kwestii „millenaryzmu energetycznego”, który stanowi wyraz wiary w przemianę świata dzięki nauce, technologii i nowym źródłom energii, a także jego przeciwwagi – protestów przeciwko budowaniu nowej elektrowni atomowej.

Każda z instalacji stanowi swego rodzaju tryptyk, którego części odwołują się do różnych rodzajów odbioru przekazu – patrzenia, słuchania i czytania. To rozwarstwienie nie tylko potęguje wrażenia dedykowane poszczególnym zmysłom, ale i kieruje wzrokiem i uwagą widzów, prowadząc ich przez asamblaż obrazu, tekstu i dźwięku.

Wystawie towarzyszyć będą warsztaty przygotowane przez Bartosza Mroczkowskiego, seminarium Agnieszki Kotwasińskiej i wykład Joanny Bednarek.

Angela Melitopoulos tworzy instalacje wideo, eseje – wideo, dokumenty i prace dźwiękowe, a także teksty teoretyczne. W swoich pracach eksploruje nienarracyjne właściwości ruchomych obrazów, używając ich do konstruowania geografii politycznych i nowych archiwów w oparciu o historie mniejszościowe, m.in. doświadczeń migracji, ruchów antykapitalistycznego i antyfaszystowskiego oporu, antypsychiatrii. Studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, gdzie kluczowym doświadczeniem była edukacja u Nam June Paika. Jej prace były pokazywane m.in. w Centre Georges Pompidou w Paryżu, Whitney Museum w Nowym Jorku, Generali Foundation w Wiedniu, Berlinale, Haus der Kulturen der Welt w Berlinie, Antoni Tapies Foundation w Barcelonie, KW Institute for Contemporary Art w Berlinie, a także w ramach Manifesta 7, Documenta 14. Wykłada m.in. w School of Media Arts na Royal Danish Academy of Fine Arts w Kopenhadze.

Maurizio Lazzarato – socjolog i filozof specjalizujący się w badaniu relacji między pracą, gospodarką a społeczeństwem. W latach 1970-tych Lazzarato był aktywistą włoskiego ruchu robotniczego (Autonomia Operaia). Jest członkiem założycielem kolegium redakcyjnego czasopisma „Multitudes”. Prowadzi badania w ramach projektu MATISSE (MATerials, Interfaces, Surfaces, Environment [MATeriały, Interfejsy, Powierzchnie, Środowiska]) CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique [Krajowego Centrum Badań Naukowych]) i Uniwersytetu Panthéon-Sorbonne (Uniwersytetu Paryskiego I), jest również członkiem Collège international de philosophie (Ciph) w Paryżu. Wykłada na Uniwersytecie Paryskim I.

Félix Guattari (1930-1922) był francuskim psychoterapeutą, filozofem, aktywistą politycznym. Studiował psychoanalizę u Jacquesa Lacana, od początku lat 50. do końca życia pracował w eksperymentalnej klinice Le Borde, w ramach której był zaangażowany w wyzwolenie kreacyjnych mocy pacjentek i pacjentów, zerwanie z hierarchią podziału pracy i relacji między terapeutami i pacjentami, tworzenie terapii grupowych. W swoich pracach teoretycznych łączy psychiatrię z filozofią, estetyką, antropologią i myśleniem ekozoficznym. Do jego prac teoretycznych należą m.in. Psychanalyse et transversalité (1972), La révolution moléculaire (1977), Cartographies schizoanalytiques (1989), Les trois écologies (1989), Chaosmose (1992), Lignes de fuite. Pour un autre monde de possibles (2011). W ramach swojej praktyki psychiatrycznej oraz teoretycznej współpracy i przyjaźni z Gillesem Deleueze Guattari rozwijał schizoanalizę i koncepcję ekozofii jako narzędzi do badania złożonych relacji poszerzonej podmiotowości wobec dynamiki środowiska (interakcji przyrodniczych, społeczno-gospodarczych, kosmicznych, jednostkowych). Ich wspólne książki to Anty-Edyp. Kapitalizm i schizofrenia (1972), Tysiąc plateau (1980), Kafka. Ku literaturze mniejszej (1975), Co to jest filozofia (1991).