Czas rewolucyjnych przemian w awangardowym myśleniu o rzeźbie na początku XX wieku był równocześnie okresem teoretycznych przewartościowań, dotyczących pojęcia przestrzeni – począwszy od rozpalających wyobraźnię koncepcji „czwartego wymiaru”, po odkrycia z zakresu psychologii percepcji, które w miejsce stałej, obiektywnie istniejącej przestrzeni wydobywały znaczenie przestrzeni odczuwanej, plastycznej i niewymiernej. W rozprawie „Perspektywa jako forma symboliczna” Erwin Panofsky przekonywał, że sposoby pojmowania przestrzeni są czymś zdeterminowanym kulturowo i historycznie zmiennym, przekładającym się na różne systemy przedstawiania.

Przestrzeń matematyczna, nieskończona i jednorodna jest – jak zauważał Panofsky, wcześniej zaś wiedeński historyk sztuki Alois Riegl – formą pojmowania rzeczywistości wobec której istnieją formy konkurencyjne, związane z cielesną wiedzą o przestrzeni dotykowej, wychodzące od konkretnego, zmysłowego doświadczenia przedmiotu. To drugie ujęcie wydaje się bliskie pracy rzeźbiarskiej, chociaż awangardowi twórcy woleli przedkładać nad pojęcie skończonego przedmiotu-bryły pojęcie otwartej i wolnej przestrzeni. Wykład będzie próbą przyjrzenia się temu, jaką rolę w awangardowych koncepcjach pełniły spostrzeżenia związane z cielesnym odczuwaniem przestrzeni, rytmem życia i postrzegania, komplementarne wobec racjonalnych, liczbowych ujęć.

Agnieszka Rejniak-Majewska – dr hab., historyk sztuki i estetyk, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią sztuki nowoczesnej, historią i teorią europejskich awangard oraz ich związkami z kulturowymi procesami nowoczesności – zmieniającymi się pojęciami podmiotowości i doświadczenia. Autorka książek: Polityka doświadczenia. Clement Greenberg i tradycja formalistycznej krytyki sztuki (2017), Obraz zwielokrotniony. Reprodukcja fotograficzna i wizualne narracje sztuki awangardowej 1910–1939 (2017). Współredaktorka antologii Migracje modernizmu. Nowoczesność i uchodźcy (wraz z Tomaszem Majewskim i Wiktorem Marcem, 2014).

Bilety: 1 zł

Wydarzenie towarzyszące wystawie „Komponowanie przestrzeni. Rzeźby awangardy”. Program wydarzeń towarzyszących realizowany jest we współpracy z Instytutem Pileckiego w ramach programu „Ćwiczenie nowoczesności".