FOTOMONTAŻE

Wystawa stała

Do Miedzynarodowej Kolekcji Sztuki XX wieku przybyła kolejna sala tematyczna, którą zaaranżowała Paulina Kurc, starszy asystent Muzeum Sztuki w Łodzi.

Prezentuje ona fotomontaże, czyli techniki łączenia fragmentów zdjęć w celu uzyskania nowej kompozycji, który został podniesiony do rangi nowej metody artystycznej przez dadaistów i konstruktywistów. Najbardziej znanymi twórcami tej techniki w okresie międzywojennym byli: John Heartfield (Helmut Herzfelde), Hannah Höch, Raoul Hausmann, László Moholy-Nagy w Niemczech oraz Aleksander Rodczenko, El Lissitzky (Lazar Lisicki) i Gustaw Kłucis w Związku Radzieckim.

Nazwa fotomontaż podkreślała mechaniczny i obiektywny charakter techniki stosowanej przez artystów, którzy woleli się nazywać inżynierami, niż twórcami. Mówi się o fotomontażu (montaż negatywów) i fotokolażu (łączenie fragmentów gotowych zdjęć).

W Polsce technika ta pojawiła się w kręgu awangardowych twórców w latach 20. Pierwsze fotomontaże wykonywał Mieczysław Szczuka, uważany przez Władysława Strzemińskiego za twórcę tej techniki. To Szczuka nazwał fotomontaż nowoczesną epopeją, metodą, która najlepiej oddaje charakter współczesnego świata. Właśnie te walory fotomontażu, jak i kojarzenie go z filmem sprawiły, że był on wykorzystywany nie tylko w działaniach eksperymentalnych, czysto artystycznych, ale przyjął się w ilustracji plakatowej, książkowej i gazetowej – zarówno periodyków awangardowych (m.in. Blok), kulturalnych (m.in. Wiadomości Literackie, Prosto z mostu), jak i politycznych (m.in. Kuźnia, Falanga) oraz popularnych (m.in. Na szerokim świecie, As). W efekcie stał się on jednym z podstawowych narzędzi używanych przez ówczesnego projektanta graficznego. Fotomontaże zamieszczane w czasopismach często nie były podpisywane, stąd obecnie ogromnie trudna jest identyfikacja ich autora.

W Polsce fotomontaże realizowali m.in.: Mieczysław Berman, Janusz Maria Brzeski, Mieczysław Choynowski, Władysław Daszewski, Aleksander Krzywobłocki, Jan Poliński, Stanisław Osostowicz, Kazimierz Podsadecki, Margit Sielska-Reich, Stefan Themerson, Marek Włodarski i Teresa Żarnowerówna.

W zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi najliczniej reprezentowane są fotomontaże Janusza Marii Brzeskiego i Kazimierza Podsadeckiego. Część z nich to projekty wykorzystywane w konkretnych czasopismach i książkach, np. prezentowane: Biegacz, Projekt okładki czasopisma As, Mężczyźni wolą blondynki (Manekin), Konwalie, lufy i samolot oraz Dwie cywilizacje, Zmierzch cywilizacji, Sielanka XX wieku (1) i Sielanka XX wieku (7) z cyklu: Narodziny robota Brzeskiego, a także Miasto – młyn życia Podsadeckiego. Na sali fotomontaży jest do wglądu broszura zawierająca reprodukcje układów typograficznych z wykorzystaniem tych fotomontaży, a także przykłady realizacji innych projektów zamieszczanych w czasopismach wydawanych w okresie międzywojennym, z którymi współpracowali obaj artyści.