Albert Camus

Albert Camus (1913-1960) - jeden z najwybitniejszych intelektualistów XX wieku. Urodził się z dala od wielkiego świata -w algierskim miasteczku Mondovi, w prostej rodzinie robotników rolnych. Po śmierci ojca, który zginął podczas I wojny światowej w bitwie nad Marną, zamieszkał wraz z matką i bratem w Algierze. Warunki, w których przyszło mu żyć, były dla przyszłego pisarza doświadczeniem traumatycznym - o czym najdobitniej świadczą sugestywne obrazy nędzy w jego dziełach - przede wszystkim w Dżumie. W chwili rozpoczęcia studiów na uniwersytecie algierskim kilkunastoletni Camus był już chory na gruźlicę. Czytał Dostojewskiego, Gide'a, Malraux, Prousta, pochłaniał filozoficzne pisma Kierkegaarda, Nietzschego, Shopenhauera. Był pod wpływem dzieła swego duchowego opiekuna i profesora Jeana Gremiera Les Iles (Wyspy), oraz książki André de Richauda La Douleur (Ból). Zawarte w nich rozważania o istocie egzystencji i cierpieniu jako wszechobecnym pierwiastku świata stały się jedną z podstaw jego późniejszego buntu - i tego wyrażonego w literaturze, i tego prezentowanego w życiu publicznym. Po latach cierpienie - integralny element istnienia - miał określić Camus mianem filozoficznego absurdu i wzbogacić wszechobecną w jego dziełach, przewrotną ironią. Ale jeszcze zanim zaczął pisać, porządek świata polegający na moralnym nieporządku jego sensu był dla późniejszego autora Kaliguli nie do przyjęcia. Może właśnie dlatego Camus nigdy nie ograniczył się do pracy literackiej. Ukończył szkołę aktorską, był współzałożycielem teatru robotniczego i został aktorem w zespole objazdowym, gdzie wystąpił m.in. w adaptacji Braci Karamazow Dostojewskiego. Pod koniec lat trzydziestych odbył podróż po Europie, pracował w lewicowej gazecie, wydał pierwsze, filozoficzne książki: Dwie strony tego samego (1937) i Zaślubiny (1938), zaczął pracę nad Kaligulą. W 1942 roku wyjechał na stałe do Francji. Mimo rozwijającej się choroby płuc został jednym z najaktywniejszych działaczy ruchu oporu. Dużo w tym czasie tworzył - napisał m.in. zbiór esejów Mit Syzyfa, powieść Obcy, dramat Nieporozumienie. Dominujące w dziełach z tego okresu poczucie absurdu rządzącego ludzkim losem ze szczególną mocą wyrażone zostało w Kaliguli - dramacie, którego premiera, z Gerardem Philipem w roli tytułowej, odbyła się w 1945 roku w teatrze Hebertot w Paryżu.

Pod koniec lat czterdziestych i na początku pięćdziesiątych nihilistyczna konstatacja absurdu i cierpienia przestaje Camusowi wystarczać. W powieściach Dżuma (1947) i Upadek (1956), w dramatach, a nade wszystko w zbiorze esejów Człowiek zbuntowany (1951) pisarz z całą mocą, choć nie wprost, ukazuje promień nadziei w bezsensownym, okrutnym świecie: jest nią godność, czy raczej poszukiwanie godności. W zasięgu możliwości człowieka leży bowiem - według Camusa - tylko jedna odmiana buntu:  bunt metafizyczny, w którym jednostka powstaje przeciwko własnej kondycji.

W 1957 roku Albert Camus otrzymał literacką Nagrodę Nobla. W ostatnich latach życia, nie porzucając pracy literackiej i publicystycznej, znów zwrócił się ku scenie: reżyserował, opracowywał adaptacje (m.in. Biesów Dostojewskiego), planował założenie własnego teatru. W styczniu 1960 roku zginął w wypadku samochodowym. Dopiero w wydaniu pośmiertnym ukazały się osobiste zapiski Camusa - Notatniki 1935-1959.