Siła formalizmu

Międzynarodowa kolekcja sztuki XX i XXI wieku.

otwarcie ekspozycji: 06 września 2007 r. godz. 18.00

Międzynarodowa kolekcja sztuki XX i XXI wieku.

Szkic 2: Siła formalizmu

W drugiej połowie 2008 roku zostanie oddany do użytku nowy budynek Muzeum Sztuki w Łodzi. Znajdzie w nim swoje miejsce stała ekspozycja posiadanych przez Muzeum unikalnych zbiorów sztuki dwudziestowiecznej i współczesnej. Po raz pierwszy w swej historii zbiory te będą eksponowane w warunkach, które umożliwią ukazanie ich rzeczywistej rangi i bogactwa. Okres poprzedzający inaugurację owego projektu pragniemy wykorzystać na realizację przedsięwzięć, które pozwolą poddać krytycznej refleksji dotychczasową strategię tworzenia tej kolekcji, obowiązujące sposoby jej pokazywania i interpretowania, wreszcie – obraz sztuki, jaki przy jej pomocy bywa budowany. Od kilku miesięcy realizowane są w związku z tym trzy „szkice” do przyszłej stałej ekspozycji. W „szkicach” prezentowane są zbiory Muzeum w odniesieniu do trzech kluczowych dla historii sztuki dwudziestowiecznej i współczesnej kwestii: autonomii dzieła, formalizmów w sztuce oraz wpływu psychoanalizy zarówno na artystyczną twórczość jak i jej interpretacje. Wiosną tego roku zaprezentowaliśmy „Szkic 1: Sztuka i Polityka”, którego celem było przybliżenie złożonej sieci zależności wiążących sztukę z rzeczywistością polityczną.

„Szkic 2” prezentując wybrane dzieła z Międzynarodowej kolekcji sztuki XX i XXI wieku ma na celu rozpoznanie znaczenia formalnego myślenia, formalistycznej wrażliwości w procesie tworzenia dzieł, ich odbioru i interpretacji. Samo pojęcie formalizmu wiązane jest zwyczajowo z dojrzałym modernizmem – sztuką abstrakcyjną, geometryczną i systemową lat 50. 60. i 70. Wraz z odrzuceniem tego rodzaju sztuki na rzecz sztuki krytycznej, określanej również mianem postmodernistycznej samo pojęcie formalizmu zostało zdyskredytowane.

W świetle słów Michela Foucaulta głoszącego, że „ogólnie rozumiany formalizm jest jednym z najsilniejszych, a zarazem najbardziej zróżnicowanych prądów jakie znano w XX-wiecznej Europie” konieczne jest ponowne rozważenie znaczenia myślenia formalnego w sztuce. Foucault przekonuje, że „wielkie zjawisko dwudziestowiecznego formalizmu” jest „równie istotne, jak romantyzm i pozytywizm w XIX w.”, co kazało by w nurcie tym dostrzegać raczej złożoną i szeroką formację myślową określającą różne obszary nowoczesnej kultury, niż jeden z wygasłych kierunków artystycznych.

Ogromne znaczenie formalizmu dla nowoczesnej kultury prowokuje pytanie o jego potencję dla kultury aktualnej. Zwłaszcza, że w sztuce najnowszej zaobserwować można wyraźny i silny powrót do formalnego myślenia oraz formalistycznej wrażliwości. Sztuka współczesna ponownie staje się formalistyczna.

„Szkic 2” stanowiąc próbę rozpoznania zarówno znaczenia formalizmu dla sztuki dwudziestowiecznej jak i jego siły oddziaływania na sztukę wieku XXI, nie będzie rekonstrukcją historycznych schematów formalizmu. Zamiast tego przejmując dwie kluczowe zasady formalizmu: analogię i serię Szkic 2 będzie próbą przedefiniowania kilku kwestii: formy w sztuce, formalnych relacji między dziełami i opierającej się na tych relacjach interpretacji zarówno historycznej jak i krytycznej.

W obręb „Szkicu 2” oprócz wybranych dzieł z „Międzynarodowej kolekcji sztuki XX i XXI w” włączone zostaną również działania i interwencje współczesnych artystów, dla których formalna analogia do historycznych dzieł staje się materią dla aktualnych działań artystycznych.

Kurator wystawy: Jarosław Lubiak