ŚWIĘTY MIKOŁAJ

RADOŚĆ SPODZIEWANA CZ. II

'Na wystawie zaprezentowanej w ubiegłym roku pokazaliśmy zabytki poświęcone Mikołajowi, najpopularniejszemu świętemu Kościoła Wschodniego i Zachodniego. Natomiast obecna ekspozycja prezentuje zabawki, ukazując ich przeobrażenia na przestrzeni blisko 100 lat. Zabawka to bardzo ważny element kształtujący osobowość dziecka, od wieków będący także jednym z wyznaczników określających poziom cywilizacyjnego rozwoju społeczeństwa. Badania archeologiczne potwierdzają, że: bąki, klekotki, kołatki, piszczałki, konie, wózki do ciągnięcia i lalki znano już w prastarej kulturze induskiej z Harappa, sięgającej swymi korzeniami trzeciego tysiąclecia p.n.e. Do tych najstarszych wyrobów na wystawie nawiązują zabawki o charakterze ludowym, urzekając często prostotą formy, kolorem czy materiałem konstrukcyjnym. Obiekty z tego kręgu pochodzą ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Ochli. W drugiej części wystawy prezentujemy wyroby z wyspecjalizowanych wytwórni i fabryk. Szczególnie interesujący jest zespół z bogatej kolekcji Marka Sosenki z Krakowa, z wyrobami znanych i cenionych firm jak: Steiff, 'Märklin' czy Bing oraz eksponaty z Miejskiego Muzeum Zabawek w Karpaczu. Do najstarszych i najpopularniejszych zabawek na przestrzeni wieków należały lalki. Są one wyrazem rodzącego się instynktu macierzyńskiego, mają także w wielu kulturach znaczenie magiczne i kultowe. Wykonywano je z rzeźbionego drewna, gałganów, wosku, papier-mache, a także różnych rodzajów porcelany i celuloidu. Do zabawy lalkami niezbędny stawał się cały zespół akcesoriów jak: wózki, łóżeczka, mebelki, huśtawki czy powozy. Sprzęty te były niejednokrotnie miniaturami przedmiotów użytkowych, jak choćby prezentowane na wystawie kuchenki elektryczne Omega i Efzet umożliwiające gotowanie, maszyny do szycia, garnitur mebli z lat dwudziestych XX wieku czy powóz z koniem. Tak popularne pluszowe misie pojawiły się dopiero na początku XX wieku. Wśród nich znalazły się między innymi Teddy Bear, Kubuś Puchatek czy postacie z kreskówek Walta Disneya. Znacznie starszy rodowód ma popularny koń na biegunach, znany w Anglii już na początku XVII wieku. Do ulubionych zabawek chłopców należały figurki z ołowiu, pojawiły się one w Niemczech w XVIII wieku. Dzieli się je na te do zabawy i precyzyjne modele wykonane w konkretnej skali. Od wieków drewno było najpopularniejszym materiałem do produkcji zabawek, dopiero w drugiej połowie XIX wieku zastępuje je ocynowana blacha. Powstawały z niej między innymi powozy konne, lokomotywy, statki, samochody czy samoloty. Z czasem ewoluował także ich napęd, począwszy od parowego i sprężynowego poprzez koło zamachowe po dominujący dzisiaj elektryczny. Produkcję nowych zabawek kreował postęp techniczny, wpływający w zasadniczy sposób na zainteresowania dzieci. Od lat przedmiotem pożądania młodszych i nieco starszych chłopców są kolejki. Pierwsze pojawiły się już około połowy XIX wieku w Ameryce, początkowo nie nawiązywały one do swych realnych pierwowzorów, dopiero z czasem powstały modele z całą bogatą infrastrukturą. Od połowy XX wieku blaszane zabawki zaczęły stopniowo zastępować wyroby z tworzyw sztucznych, a era podboju kosmosu spowodowała zainteresowanie rakietami, statkami kosmicznymi i robotami. Popularne stały się także zabawki filmowe, lansowane przez film, telewizję czy komiksy z Myszką Miki, Kaczorem Donaldem, Misiem Yogi czy Smerfami. Współczesnych zabawek nie ominął także przewrót w sferze informatyki. Przebojem ostatnich lat są wyroby z elementami elektronicznymi symulującymi procesy życiowe oraz gry generowane przez programy komputerowe. Do tematyki bożonarodzeniowej na wystawie nawiązują też prezentowane dwudziestowieczne karty świąteczne i znaczki pocztowe ze zbiorów zielonogórskiego kolekcjonera Henryka Siemaszki.

Longin Dzieżyc