Szlak Renesansu w Małopolsce

Tarnów i Szymbark

W najbliższą niedzielę, tj. 21 listopada, zapraszamy na kolejne Spotkania z Kulturą Renesansu w ramach tegorocznej edycji programu Szlak Renesansu w Małopolsce. W centrum zainteresowania znajdą się tym razem zabytki epoki Renesansu w Tarnowie (Ratusz, renesansowe kamienice przy Rynku, monumentalne nagrobki w Katedrze) oraz otwarty właśnie po długim remoncie Dwor Obronny w Szymbarku.

---

Od 11.00 do 16.00, o każdej pełnej godzinie, przewodnicy będą nieodpłatnie oprowadzać zwiedzających po obiektach, niewątpliwie należących do pereł Renesansu w Polsce. Organizatorzy zaplanowali rownież wydarzenia towarzyszące zwiedzaniu, ktorych program dostępny będzie na stronach internetowych: www.szlakrenesansu.pl i www.villa.org.pl. W Tarnowie zwiedzanie rozpoczynać się będzie co godzinę przed Ratuszem, a w Szymbarku - przed wejściem do Dworu - hasło: „Szlak Renesansu w Małopolsce".

Istnieje rownież możliwość udziału w autokarowej wizycie studyjnej do Tarnowa i Szymbarku.* Zapraszamy przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego, pracownikow instytucji kultury, branży turystycznej, dziennikarzy, studentow i uczniow oraz wszystkich zainteresowanych programem. Koszty udziału w wizycie studyjnej pokrywa organizator. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc, prosimy o wcześniejsze wysłanie zgłoszenia udziału na adres: kasia@villa.org.pl lub zgłoszenie telefoniczne - tel. 012 425 36 44 w. 148, 153. Zgłoszenia przyjmowane będą do piątku 19 listopada, do godz. 14.00. Liczba miejsc ograniczona - decyduje kolejność zgłoszeń.*

---

Program wyjazdu studyjnego

---

9.00 - wyjazd autokaru z Krakowa - ul. Kałuży

        - przejazd do Tarnowa

11.00 - renesansowe zabytki Tarnowa - zwiedzanie w towarzystwie przewodnika

        - Ratusz, zespoł kamienic w Rynku, nagrobki w Katedrze

        - przejazd do Szymbarku

15.00 - zwiedzanie szlacheckiego Kasztelu

• powrot do Krakowa przewidziany ok. godziny 19.00

Kolejna odsłona tegorocznej edycji programu będzie mieć miejsce w niedzielę, 28 listopada, i obejmować będzie: Lamus w Branicach, Opactwo Cystersow w Mogile i Zamek w Suchej Beskidzkiej. Natomiast, na 30 listopada zaplanowane zostało podsumowujące seminarium w Willi Decjusza, połączone ze zwiedzaniem obiektu.

Szlak Renesansu 2010

---

Przystanek pierwszy: Tarnow

---

Pierwsza wzmianka o Tarnowie pochodzi z roku 1125. W 1264 roku spotkali się w Tarnowie książę Rusi Halickiej daniel i bolesław v wstydliwy i wspolnie dokonali rozgraniczeń podległych im księstw. Prawa miejskie Tarnow uzyskał w 1330 z nadania władysława łokietka. Ówczesnym właścicielem miasta był spycimir leliwita. Dlatego herbem Tarnowa stała się właśnie leliwa. Tarnow przez wieki pozostawał miastem prywatnym, będąc kolejno własnością rodow: Tarnowskich (potomkow Spycimira, jednym z nich był hetman jan amor tarnowski), Ostrogskich, Zasławskich i Sanguszkow. W 1528 roku na zamku w Tarnowie przebywał przez poł roku wygnany krol węgier jan zapolya.

W xviii stuleciu, po pierwszym rozbiorze, Tarnow stał się częścią monarchii habsburskiej (krolestwo galicji i lodomerii). Dzięki temu utworzono w Tarnowie biskupstwo, gdyż dotychczas pobliskie tereny podlegały biskupowi krakowskiemu, a krakow znacznie poźniej stał się na dobre częścią Cesarstwa Austriackiego. W 1856 Tarnow znalazł się przy trasie kolei żelaznej (2-torowa linia kolejowa Krakow-dębica), co sprzyjało szybszemu rozwojowi miasta. Tarnow był pierwszym wolnym miastem w Polsce porozbiorowej. Został wyzwolony z 30 na 31 października 1918 roku.

„Perła Renesansu" - tak o tarnowskiej Starowce mowią wybitni znawcy sztuki. Tarnow w dobie Renesansu był jednym z najpiękniejszych miast w Polsce. Piękny kościoł parafialny, wspaniały ratusz, bogate polichromowane na zewnątrz kamienice mieszczańskie o ciekawej architekturze stwarzały wspaniały widok. W początkach XVI wieku Tarnow liczył około 1200 mieszkańcow. Miasto posiadało mury obronne, wodociągi i kanalizację. Zamożni mieszkańcy trudnili się rzemiosłem i handlem. Właścicielem Tarnowa był w tym czasie wybitny polityk, człowiek światły i bywały w świecie, hetman wielki koronny Jan Tarnowski.

Ratusz

---

Usytuowany pośrodku tarnowskiego Rynku jest, obok Katedry, najstarszą i najokazalszą z zabytkowych budowli miasta. Za sprawą formy i wystroju zaliczany jest do architektonicznych dzieł epoki Renesansu. Nietrudno odnaleźć w nim elementy budowli z czasow średniowiecza, gdyż początkami swymi sięga co najmniej połowy XV w. Doszczętnie zniszczony podczas dwoch wielkich pożarow miasta (1483 i 1484), już przed 1500 rokiem został odbudowany, a może nawet zbudowany na nowo za sprawą Jana Amora z Tarnowa, ojca hetmana Jana Tarnowskiego, jako budynek w całości murowany i piętrowy. Obecny kształt Ratusza jest rezultatem przebudowy i rozbudowy dokonanej pomiędzy 1567 a 1594 rokiem przez księcia Konstantego Ostrogskiego lub jego syna Janusza. Przypuszcza się, iż plany owych przekształceń opracował Jan Maria Padovano. Nie można jednak wykluczyć, że autorem ich był murator krolewski Santi Gucci.

Ratusz jest piętrową budowlą w kształcie skrzyni, zwieńczoną wysoką ścianą attyki, skrywającą pogrążone dachy, wzorowaną na attyce krakowskich sukiennic, ozdobioną grzebieniem złożonym z kamiennych maszkaronow i sterczyn. Wieża ratuszowa, dominująca nad całym miastem, jest w dolnej, starszej części, kwadratowa, wyżej cylindryczna, zwieńczona gankiem straży z wielograniastym hełmem, nad ktorym widnieje Pogoń Litewska ostatnich właścicieli Tarnowa - książąt Ostrogskich. Pierwsze piętro ratusza zajmują dwa wielkie pomieszczenia: Sala Pospolstwa i Sala Rady, do ktorych prowadzą reprezentacyjne schody znajdujące się w renesansowej klatce schodowej. Obecnie Ratusz pełni rolę obiektu ekspozycyjnego Muzeum Okręgowego.

*Zespoł renesansowych kamienic *

Przed głownym wejściem katedry wznosi się zabytkowa kamienica - dom Mikołajowskich. Jest to najlepiej zachowany dom w Tarnowie z początku XVI w. Wejście do kamienicy zdobi piękny renesansowy kamienny portal, a nad nim asymetrycznie umieszczony kartusz herbowy z gryfem i łacińskim napisem informującym, ze dom był „fundowany" w 1524 r. Obecnie w Domu Mikołajowskich i dwoch sąsiednich kamienicach znajdują się zbiory sztuki sakralnej Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Będąc na rynku należy zwrocić uwagę na dwie kamienice z podcieniami po stronie połnocnej wybudowane w II połowie XVI w., ktore najlepiej prezentują zachowane fragmenty stylu renesansu (kamieniarka, attyki).

Kolejnym przykładem budownictwa renesansowego jest Dom Florencki z II połowy XVI w. z elewacją frontową podwieszoną na poziomie piętra na charakterystycznych kamiennych kroksztynach.

Renesansowe nagrobki w Katedrze

---

Katedra w Tarnowie została wniesiona jako jednonawowa budowla pod koniec XIV w. Była rozbudowywana poprzez dobudowanie od południa i połnocy bocznych kaplic, ktore następnie przerodziły się w nawy boczne świątyni. Szczegolnymi - wzbudzającymi zachwyt zabytkami - są kamienne nagrobki znajdujące się wewnątrz tej świątyni prezentujące styl gotycki, renesansowy i barokowy. Pomnik nagrobny Barbary z Rożnowa znajdujący się w prezbiterium kościoła jest podręcznikowym przykładem jak w początkach XVI w. gotyk na ziemiach polskich przeradzał się w renesans. Figura zmarłej jest niewątpliwie wzorowana na gotyckich przedstawieniach Matki Bożej Bolesnej, zaś oprawa pomnika jest już renesansowa.

Dojrzałym przykładem renesansowej rzeźby, znajdującym się w tarnowskim kościele katedralnym jest pomnik nagrobny trzech Janow Tarnowskich w lewej nawie pod chorem.

Za najpiękniejszy w Europie renesansowy pomnik przedstawiający kobietę uważa się wiszący pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej, żony Hetmana Jana Tarnowskiego. Rzeźba pochodzi z warsztatu Bartłomieja Berrecciego, włoskiego artysty, budowniczego i rzeźbiarza Kaplicy Zygmuntowskiej w wawelskiej katedrze. Tarnowska Katedra jest znana przede wszystkim z najwyższych pomnikow nagrobnych w Europie. Jednym z nich jest pomnik Hetmana Jana Tarnowskiego wniesiony na lewej ścianie prezbiterium, jego wysokość wynosi 13,8 m. Jest to jeden z najpiękniejszych renesansowych zabytkow tego typu w Polsce i w Europie. Po drugiej stronie prezbiterium wznosi się monumentalny pomnik nagrobny książąt Ostrogskich - wniesiony już w stylu baroku.

*Przystanek 2: Dwor obronny w Szymbarku *

Szesnastowieczny Dwor obronny w Szymbarku, wybudowany około 1540 roku, jest najlepszym przykładem kasztelu w Polsce. Stanowił centrum władzy rodu Gładyszow, tzw. „Dominium Ropae". Dwor stoi na skraju skarpy, opadającej do doliny Ropy. Dawniej u jego stop istniał brod na rzece, a sama Ropa była spławna: transportowano nią np. ścięte drzewa z gorskich lasow.

Obiekt wybudowany jest na planie prostokąta o wymiarach 20 na 13 metrow. Do czterech narożnikow przylegają kwadratowe, rozszerzające sie ku gorze wieże, tworzące w miejscu rozszerzenia kamienne machikuły. Wybudowany był pierwotnie w stylu gotyckim, ale z czasem nadano mu ostateczny renesansowy charakter. Dzisiejszy kształt zawdzięcza przebudowie z lat 1585 - 1590. Pogrążony dach schowany jest za wysoką, arkadową attyką, ktora tworzy całość wraz z attykami na wieżach. Poniżej attyki widoczny jest pas dekoracji sgraffitowej. Reszta bryły jest otynkowana. Budynek jest trojkondygnacyjny. Posiada piwnice, ktore pełniły funkcję magazynu, parter o charakterze obronnym i piętro z dwiema dużymi salami reprezentacyjnymi. W dworze zachowały się kamienne obramienia okien i drzwi, kilka kamiennych kominkow oraz resztki polichromii w południowo-zachodnim alkierzu.

Z Dworem w Szymbarku związanych jest wiele podań i legend, jedna z nich mowi o skarbach schowanych w jaskini znajdującej sie pod dworem i pilnowanych przez diabły, inna - o czterech corkach rycerza Gładysza herbu Gryf, ktore miały mieszkać w wieżach - z powodu odmiennych charakterow, każda w innej.

W XVIII wieku Dwor został opuszczony przez właścicieli, a w XIX wieku uruchomiono w nim gorzelnię. Doprowadziła ona do rujnacji budynku i dewastacji jego wnętrza. W 1973 roku rozpoczęto jego renowację, ktora została zakończona została jesienią 2010 roku. Odrestaurowany Dwor w Szymbarku jest odziałem Muzeum Dwory Karwacjanow i Gładyszow w Gorlicach.

* Koordynacja projektu:*

Katarzyna Trojanowska

Organizator:

Stowarzyszenie Willa Decjusza

Partnerzy:

Tarnowskie Centrum Informacji

PTTK Odział „Ziemi Tarnowskiej" w Tarnowie

Muzeum Dwory Karwacjanow i Gładyszow w Gorlicach

*Fundatorzy: *

Projekt został zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środkow Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

_ _

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Wojewodztwa Małopolskiego.

_ _

Sponsorzy:

Grupa PZU, BP Europa SE, Siemens Sp. z o.o.

Partnerzy Medialni:

TVP Krakow, TVP Historia, TV Małopolska, Radio RMF Classic, Gazeta Krakowska, Spotkania z Zabytkami, Miesięcznik Społeczno-Kulturalny Krakow, Edukacyjny Krakow, Wrota Małopolski, Turystyka Małopolska, Turystyka Kulturowa.

---

---

bilety:

wstęp wolny