MALARSTWO POLSKICH ŻYDÓW

25.06.2011 r. - 30.09.2011 r., Salon Sztuki Space Gallery, ul. św. Marka 7, Kraków

W ramach 21. Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie Salon Sztuki Space Gallery przygotował wystawę Malarstwo polskich Żydow.

Można na niej zobaczyć prace malarzy o doskonale opisanym dorobku, ale rownież dzieła tworcow zapomnianych, odkrywanych na nowo dzięki coraz częściej podejmowanym badaniom nad tymi zjawiskami w polskiej sztuce, dla ktorych wybuch II wojny światowej okazał się ostateczną cezurą. Są też na wystawie dzieła emigrantow, ktorych dorobek-często niesłusznie-oceniany jest jako przynależny w całości kulturze innych krajow.  
Wśrod ponad 130 dzieł znajdują się obiekty wyjątkowe. Prezentowany na wystawie "Pejzaż z wierzbami (Tyniec)" Mojżesza Kislinga (1891-1953), krakowianina i wychowanka krakowskiej ASP, to jeden z trzech znanych historykom sztuki olejnych pejzaży tego wybitnego artysty z krakowskiego okresu jego tworczości. W istotny sposob dopełnia on dzieje polskiej sztuki przełomu XIX i XX wieku, w momencie poprzedzającym pojawienie się w Europie odgłosow kubistycznej awangardy, w ktorej Kisling-przyjaciel Picassa i Modiglianiego, zajął po 1911 r. ważne miejsce.   
Do polskiej kolonii artystycznej we Francji należała rownież Alicja Halicka (1894-1975), Eugeniusz Zak (1884-1928), Roman Kramsztyk (1885-1942), Henryk Hayden (1883-1970), Joachim Weingart (1895-1942) oraz Leopold Gottlieb (1879-1934). Gottlieb, absolwent krakowskiej uczelni, od 1904 r. osiadł w Paryżu stając się znaczącą postacią emigracyjnej elity Montparnasse'u i zarazem ogniwem łączącym środowisko paryskie z nowopowstającymi w Polsce grupami artystycznymi.  
Maurycy Gottlieb (1856-1879), starszy brat Leopolda, zmarł w wieku zaledwie 23 lat, ale pozostawił po sobie dorobek, ktorego ranga zapewniła mu pozycję najwybitniejszego polskiego malarza żydowskiego pochodzenia. Na wystawie obejrzeć można Portret mężczyzny jego autorstwa, jedno z nielicznych tej klasy dzieł artysty znajdujących się w polskich zbiorach prywatnych.   
Na wystawie zaprezentowano także obrazy Samuela Hirszenberga (1865-1908), wychowanka krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, artysty odnoszącego się w swej tworczości do problemow związanych z miejscem diaspory w rzeczywistości społecznej Europy przełomu wieku XIX i XX. Niewątpliwą atrakcją wystawy jest jego praca "Spinoza wyklęty", wykonana w technice pasteli wersja znanego płotna z 1907 roku.    
W podobny sposob rozumiał rolę swojego malarstwa związany z ruchem syjonistycznym Wilhelm Wachtel (1875-1942), urodzony we Lwowie absolwent krakowskiej ASP.   
Przez większą część życia z Krakowem związany był natomiast Abraham Neuman (1873-1942) jeden z najzdolniejszych wychowankow „szkoły Stanisławskiego" autor wysmakowanych pejzaży. Dekoracyjnością odznaczają się obrazy urodzonego w Kamieńcu Podolskim Abrahama Weinbauma (1890-1943) malarza od 1910 r. mieszkającego w Paryżu, ale biorącego jednocześnie udział w wystawach organizowanych przez łodzkie Stowarzyszenie „Start".  
Ważne miejsce w ekspozycji zajmują płotna dwoch malarzy tego samego pokolenia - Romana Kramsztyka (1885-1942) oraz Henryka Haydena (1883-1970). Wczesna tworczość obu malarzy zdradza fascynacje sztuką Cezanne'a. Poźniej każdy z nich wykształci odmienny styl i rożny będzie zakres ich zainteresowań. Hayden, ktory inspirował się Ślewińskim, malował głownie pejzaże i martwe natury stopniowo odchodząc od impresjonistycznej estetyki w kierunku uproszczeń i geometryzacji. W tworczości Kramsztyka wyrożniają się akty i portrety.   
Na wystawie obejrzeć można także prace Joachima Weingarta (1895-1942), ktorego droga na paryskie salony wiodła z wschodnio-galicyjskiego Drohobycza. Drohobyckie gimnazjum ukończył rownież Henryk Langerman (1896-1944) malarz bardzo zaangażowany w działalność środowiska artystycznego we Lwowie, gdzie osiadł w 1933 roku mając za sobą pobyt w Weimarze, Wiedniu i Paryżu.               
Ekspozycję wzbogacają prace lwowskiego artysty Marcina Kitza (1891-1943), a także Jozefa Kownera (1895-1967), Jakuba Pfefferberga (1900-1941)   

i Jakuba Markiela (1911-1974). Niezwykle rzadkie w polskich zbiorach są przedwojenne dzieła Jozefa Kownera, urodzonego w Wilnie,

a następnie związanego z Łodzią. Środowisko łodzkie i krakowskie łączy osoba Jakuba Markiela. Ten urodzony w Łodzi absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w 1933 roku otrzymał stypendium i przeniosł się do Paryża. W czasie wojny, deportowany i osadzony w jednym z podobozow KL Auschwitz wykonywał rysunki dokumentujące życie w obozie.

Na wystawie nie zabrakło rownież prac Artura Markowicza (1872-1934), przedstawiciela starszej generacji krakowskich malarzy, ucznia Jana Matejki, ktory studia w krakowskiej SSP uzupełniał w akademii monachijskiej oraz Ecole des Beaux-Arts w Paryżu. Markowicz, znakomity rysownik, z mistrzostwem posługujący się techniką pasteli z upodobaniem podejmował tematykę związaną z życiem społeczności żydowskiej, stając się opiekunem dla całego pokolenia młodszych artystow. Jednym z nich był Jakub Pfefferberg (1900-1942), absolwent krakowskiej ASP, ktorego obrazy przedstawiały mieszkańcow dzielnicy Kazimierz i architekturę krakowskich zaułkow.   
Na wystawie zaprezentowane będą rownież wybrane prace innych malarzy międzywojnia, m.in.: Jankiela Adlera (1895-1949), Adolfa Behrmana (1876-1943), Samuela Finkelsteina (1890-1942), Erno Erba (1878-1943), Jesekiela Kirszenbauma (1900-1954), Leona Lewkowicza (1890-1950), Maurycego Minkowskiego (1882-1930), Emila Schinagla (1899-1934), Natana Szpigla (1890-1943?), Anny Weingrun-Leiblich (1904-1994).     
Zorganizowanie wystawy byłoby niemożliwe bez pomocy ze strony prywatnych kolekcjonerow, ktorzy udostępnili swoje zbiory.   
To dzięki ich pasji gromadzenia nielicznych ocalałych z wojennej katastrofy dzieł polskich artystow żydowskiego pochodzenia możemy poszerzać swoją wiedzę na temat oszałamiającego bogactwem rożnorodnych zjawisk życia artystycznego przedwojennej Polski.

bilety:

wstęp wolny