OLIVER RESSLER – FAILED INVESTEMENTS / NIEUDANE INWESTYCJE 26 września – 20 października 2015

Koordynacja: Mirka Bałazy

Wystawa otwarta: poniedziałek – piątek, godz. 9 – 18

Na wystawie Failed investments/Nieudane inwestycje Oliver Ressler prezentuje dwie najnowsze prace przygotowane pod kątem 7. edycji ArtBoom Festival. Pokazowi cyfrowych wydruków towarzyszy projekcja filmu Leave It in the Ground (18 min., 2013).

*

Niekontrolowany kapitalizm miał w Polsce bezpośredni wpływ na kierunek rozwoju miast, formę domów mieszkalnych oraz rodzaj środków transportu. W Krakowie – i prawdopodobnie także w wielu innych polskich miastach – dom jednorodzinny wydaje się być preferowaną opcją mieszkaniową. Łączy się to bezpośrednio z bardzo widocznym w Polsce kultem własności prywatnej, który to model szczególnie wychwalany jest przez polskich polityków. Obecnie w Krakowie wiele budynków znajduje się w trakcie realizacji: domy jednorodzinne, domy szeregowe, bloki z mieszkaniami własnościowymi, często budowane w formie zamkniętych osiedli. Ponieważ miasto nie finansuje już budownictwa mieszkaniowego, sektor ten został zdominowany przez prywatnych inwestorów.

Jak zauważa Dorota Leśniak-Rychlak – historyczka sztuki i architektka, w Krakowie „miejskie planowanie urbanistyczne praktycznie nie istnieje. Jest kilka podmiotów o takich kompetencjach, ale w większości są one nieefektywne. Wynikiem braku planowania miejskiego jest również ogólne przyzwolenie na adaptację terenów o niskich cenach gruntowych przez inwestorów i tworzenie tam obiektów zupełnie nie pasujących do otoczenia”.

Rozrastające się przedmieścia, wzrost liczby osiedli, których zamieszkanie wymaga korzystania z własnych środków transportu, transformacja „miast ogrodów” („garden cities”) w „miasta strzeżone” („gated cities”) oraz ekspansja prywatnych systemów grzewczych zanieczyszczających środowisko – wszystko to może być postrzegane jako wynik niedostatecznego planowania miejskiego. W czasach peak oil (dosł. szczytowe wydobycia ropy naftowej) i globalnego ocieplenia – którym można przeciwdziałać wyłącznie za pomocą zaplanowanej transformacji gospodarczej przeciwstawnej hegemonii polityki neoliberalnej – wszystkie te inwestycje niedługo okażą się nieekologiczne i nieudane.

Ogromne billboardy rozmieszczone na terenie całego miasta i zachęcające do kupna mieszkań, sprzyjają powstawaniu smogu reklamowego – kolejnego rodzaju smogu w regionie, który już teraz oceniany jest jako jeden z najbardziej zanieczyszczonych w Europie. W ramach projektu Failed Investments/Nieudane Inwestycje realizowanego podczas 7. edycji Festiwalu ArtBoom, w przestrzeni miejskiej, obok już istniejących, niezliczonych billboardów, eksponowanych jest kilka dodatkowych (6 x 3 m każdy), stanowiących krytyczny komentarz do obecnego kierunku rozwoju form mieszkaniowych. Dwa spośród wielkoformatowych druków prezentowanych w przestrzeni miejskiej, przeniesione zostały w pomniejszonej formie w przestrzeń wystawienniczą. Pierwszy z nich (Failed Investment) jest montażem pękającej bańki z widocznym w środku domem, która skierowana jest w stronę cieknącej rury. Przebiegający przez krajobraz rurociąg stanowi natomiast tło pracy. Drugi wydruk (Ruralization. Suburban House. Failed Investment) pokazuje płonący podmiejski dom, nawiązujący do słabych stron zamieszkiwania tego rodzaju budownictwa w okresach suszy, które zdarzają się coraz częściej na skutek występujących skrajnych temperatur spowodowanych globalnym ociepleniem. Oba wydruki stanowią negatywny komentarz podmiejskiego mieszkalnictwa, ukazując je jako nieudane inwestycje oraz propagując odejście od paliw kopalnych (fossil divestment) jako pierwszy racjonalny krok w kierunku zmiany tego stanu.

Angielskie wersje oryginalnych billboardów z przestrzeni miejskiej prezentowane są tu w dialogu z filmem Leave It in the Ground (18 min., 2013). W ostatnich latach niezliczone anomalie pogodowe wyraźnie wskazują, że zmiana klimatu nie jest zjawiskiem nadchodzącej przyszłości, ale następuje już teraz. Niektóre skutki globalnego ocieplenia – pustynnienie, częstsze susze, rzadsze, ale bardziej intensywne opady, niższe plony – podsycają istniejące konflikty społeczne. W krajach Południa (wspólnie określanych terminem Global South), zmiana klimatu nasila kryzys ubóstwa, przemocy i zamieszek, które są efektem spuścizny kolonializmu i neoliberalnego kapitalizmu. To błędne koło działa jak paliwo kryzysów humanitarnych i wojen domowych, które wzmacniają polityczne, gospodarcze i środowiskowe katastrofy.

Mimo wyraźnych ostrzeżeń, władze rządzące nie mają programu politycznego z rozsądną strategią mającą na celu zmniejszenie zużycia paliw kopalnych – głównej przyczyny globalnego ocieplenia. Fundamentalizm związany z ich eksploatacją wydaje się być dominujący na całym świecie.

Jakiś czas temu grupa norweskich polityków poparła wydobycie ropy naftowej w jednym z największych na świecie obszarów tarliska ryb i życia wodnego – w morzu otaczającym archipelag Lofoty. Wiercenia głębinowe miałyby nieprzewidywalne skutki dla populacji ryb, a także dla wód uchodzących za jedne z najczystszych na świecie. Z idyllicznymi krajobrazami archipelagu Lofoty w tle, Leave It in the Ground opisuje kryzys klimatyczny nie jako problem techniczny i naukowy, ale polityczny. Film podejmuje dyskusje na temat tego jak katastrofy ekologiczne i humanitarne, spowodowane globalnym ociepleniem, mogłyby obalić stare porządki i otworzyć na możliwości prowadzące do długotrwałych przemian społecznych i politycznych, w obu przypadkach zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Oliver Ressler, urodzony w 1970 r., mieszka i pracuje w Wiedniu. Tworzy instalacje, projekty w przestrzeni publicznej i filmy, w których podejmuje tematy związane z ekonomią, demokracją, globalnym ociepleniem i formami oporu oraz alternatywnymi modelami społecznymi. Oliver Ressler miał wystawy indywidualne w czołowych instytucjach, takich jak Muzeum Sztuki w Berkeley, USA; Platforma Garanti Centrum Sztuki Współczesnej, Istanbul; Muzeum Sztuki Współczesnej w Belgradzie; Centro Cultural Conde Duque w Madrycie; Forum Sztuki Współczesnej Alexandria w Egipcie; Cube Project Space w Tajpej; Instytut Sztuki Wyspa w Gdańsku, Lentos Kunstmuseum w Linz; oraz obecnie w Centro Andaluz de Arte Contemporaneo – CAAC w Sewilli. Ressler uczestniczył w ponad 250 wystawach zbiorowych, w tym w: Museo Reina Sofia w Madrycie; SALT Beyoğlu w Stambule; Yerba Buena Center for the Arts w San Francisco; Van Abbe Museum w Eindhoven; MASSMoCA w North Adams, USA oraz na biennale w Pradze (2005), Sewilli (2006), Moskwie (2007), Tajpej (2008), Lyonie (2009), Giumri (2012), Wenecji (2013), Atenach (2013, 2015), Helsinkach (2014) i Quebec (2014). Retrospektywa jego filmów odbyła się w Centre d'Art Contemporain Genève w 2013 roku. Na Biennale 2008 w Tajpej, Ressler kuratorował projekt A World Where Many Worlds Fit. Projekt dotyczący kryzysu finansowego, It’s the Political Economy, Stupid, którego współkuratorem był Gregory Sholette, był pokazywany w ośmiu miejscach od 2001 roku. We współpracy z Ines Doujak, Oliver Ressler był współkuratorem Utopian Pulse – Flares w Darkroomie w Secession w Wiedniu w 2014 roku.

www.ressler.at