Sacrum Profanum 2018

Światowa premiera opery Alka Nowaka do libretta Olgi Tokarczuk
na finał Festiwalu Sacrum Profanum!

16. edycja Festiwalu Sacrum Profanum rozpocznie się 11 września i potrwa 7 dni. Zagramy kilkadziesiąt polskich i światowych premier, a na finał przygotowaliśmy specjalną premierę opery ahat ilī – Siostra bogów zamówionej u Alka Nowaka do oryginalnego libretta Olgi Tokarczuk. Jest to pierwsza na świecie opera z librettem tej niezwykle utalentowanej i popularnej autorki.

„Sacrum Profanum konsekwentnie buduje swoją tożsamość wokół absorbujących eksperymentów w muzyce. Jestem pewna, że dają one satysfakcję zarówno odbiorcom, jak i twórcom. Potwierdza to zeszłoroczna edycja, która generowała tematy do rozmów, zmuszała do zadawania pytań, budziła przekonanie, że muzyki nie tylko powinno się słuchać: warto też o niej myśleć” – mówi Izabela Helbin, dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego. Festiwal Sacrum Profanum otwiera jesienny sezon wielkich wydarzeń w naszym mieście – i po prostu trzeba tu być! W tym roku festiwal potrwa siedem dni, a prezentowane projekty pokażą pełne spektrum zainteresowań muzyki współczesnej.

„Przed nami trzecia odsłona Sacrum Profanum w nowej formule. Stawiamy na eksperyment i bezkompromisowość, chcemy wciąż poruszać się po pograniczach gatunków i estetyk. Wielokontekstowy program znów będzie odważnym komentarzem do rzeczywistości. Dbamy też o konsekwencję w zachowaniu tożsamości festiwalu i – co oczywiste – o wysoki poziom artystyczny” – mówi kurator festiwalu Krzysztof Pietraszewski i dodaje: „Zaczynamy od ogłoszenia prapremiery dzieła ahat ilī – Siostra bogów o wyraziście feministycznej wymowie. Znacząca reprezentacja kobiet jest też mocną stroną zespołu twórców. Jestem przekonany, że to wydarzenie odbije się głośnym echem”.

Opera ahat ilī – Siostra bogów jest kulminacyjnym punktem tegorocznej edycji festiwalu Sacrum Profanum. Stworzenia tego niezwykłego dzieła podjęli się nietuzinkowi artyści, pracujący w twórczym zespole. Muzykę komponuje Alek Nowak, libretto napisała Olga Tokarczuk, całość wyreżyseruje Pia Partum, a za scenografię odpowiedzialna jest Magdalena Maciejewska. „Większość postaci w tej historii to bogowie, ale głównym bohaterem jest człowiek i jego czasem boska, a czasem nie-boska natura” – mówi śląski kompozytor. Muzyczny język Nowaka charakteryzuje wysoce indywidualny idiom łączący w spójną całość wiele różnorodnych estetyk i inspiracji, w którym można znaleźć zarówno odniesienia do tradycji, jak i najnowsze techniki kompozytorskie.

Libretto luźno nawiązuje do powieści Anna In w grobowcach świata Olgi Tokarczuk. „Mit jest czymś, co nigdy się nie wydarzyło – ale też dzieje się zawsze. Historia o zbuntowanej bogini, która schodzi do podziemnego świata, żeby zmierzyć się z własną siostrą, panią śmierci, jest być może najstarszą opowieścią ludzkości i zawiera w sobie wiele zapowiedzi późniejszych mitów. Ten pra-mit stawiał już pięć tysięcy lat temu uniwersalne i do dziś aktualne pytania: o nieśmiertelność, o stosunek bogów do człowieka, o ofiarę i poświęcenie. Fascynująca, niepokorna postać bogini Inanny wydaje się zadziwiająco nowoczesna” – mówi autorka, podkreślając uniwersalność prezentowanej historii. Reżyserka Pia Partum potwierdza: „Śmierć – niezwyciężony wróg. Mimo to, od zawsze, istniała pokusa, by ją pokonać. Kosmos – odwieczny, bezlitosny porządek, który prowokuje bunt. Człowiek, jak zawsze, buntuje się przeciw bogom. Stara sumeryjska historia ulepiona z gliny rozgrywa się w jakieś bliżej nieokreślonej przyszłości, w jakimś przedziwnym futurystycznym mieście. Niezrozumiałość wymieszanych języków, którymi jest opowiadana, tylko podkreśla jej uniwersalizm i autentyczność pragnień, które ją motywują”.

Libretto napisane w języku polskim zrealizowane będzie w tłumaczeniu na kilka języków: współczesny angielski (dla postaci ludzkich) oraz wybrane języki starsze – akadyjski, łaciński, starogrecki, prasłowiański oraz aztecki (dla postaci boskich oraz demonicznych).

Odsłaniamy daty festiwalu i jego finał – ale to dopiero początek ogłoszeń programu Sacrum Profanum. Premiera opery ahat ilī – Siostra bogów stanie się niewątpliwie ważnym momentem w historii polskiej muzyki współczesnej. Już wkrótce ogłosimy solistów i wykonawców, a także ujawnimy kolejne elementy programu festiwalu.

Bilety na operę ahat ilī – Siostra bogów w sprzedaży już od 9 marca!

Niedziela 16.09.2018

ahat ilī – Siostra bogów | ahat ilī – Sister of Gods (2018), 90’ [premiera światowa]
Alek Nowak (muzyka), Olga Tokarczuk (libretto),
Pia Partum (reżyseria), Magdalena Maciejewska (scenografia)

20.00 // Sala Teatralna ICE Kraków

Poniedziałek 17.09.2018

ahat ilī – Siostra bogów | ahat ilī – Sister of Gods (2018), 90’ [premiera światowa]
Alek Nowak (muzyka), Olga Tokarczuk (libretto),
Pia Partum (reżyseria), Magdalena Maciejewska (scenografia)

21.00 // Sala Teatralna ICE Kraków

Personaggi: Euridice Andrzeja Kwiecieńskiego i Madrigals Agaty Zubel zabrzmią trzeciego dnia (13.09) Festiwalu Sacrum Profanum w Muzeum Inżynierii Miejskiej. Oba utwory nawiązują do dziedzictwa muzyki dawnej: Kwieciński, zafascynowany barokiem, sięga po stylizacje i cytaty; Zubel natomiast odwołuje się do historycznego gatunku, prezentując własną, odważną jego interpretację. Z kolei podczas Festiwalu Misteria Paschalia muzykę elżbietańską w sobie właściwym stylu odczyta już dziś Raphael Rogiński – dobrze znany publiczności Sacrum Profanum. To przykłady twórczego dialogu i interakcji między tymi festiwalami, pozornie odległymi, ale nie powstającymi w próżni i zdolnymi do wzajemnych inspiracji.

Personaggi: Euridice to utwór wokalno-orkiestrowy z elementami akcji scenicznej, który daleki jest jednak od tradycyjnie pojmowanej opery, natomiast świetnie wpisuje się w gatunek teatru muzycznego. Podczas Sacrum Profanum dzieło Andrzeja Kwiecińskiego będzie miało światową premierę w wersji rozszerzonej. „Punktem wyjścia jest mit o Orfeuszu i Eurydyce – nie to jednak, co jest w nim powiedziane, lecz to, o czym milczy. Mit orficki odtwarza świat czysto męski, w którym Eurydyka jest jedynie bezbarwną dekoracją, bezimiennym w istocie wspomnieniem. Postać Eurydyki należy do wymiaru stworzonego z mirażu, iluzji, nawet jej śmierć jest dziełem przypadku. To postać z zaświatów, należąca do świata umarłych, tym samym do teatru. Utwór jest jednak nie tyle rytualnym odtworzeniem mitu, co raczej alchemicznym eksperymentem powołującym do życia istotę z »bezświatów«. Próbą wynalezienia głosu Eurydyki, głosu z początku zwielokrotnionego w wielości narracji, czysto hipotetycznego. Nie ma tu jednej obiektywnej wersji, a chór jako zbiorowość jedynie przydaje poczucia nierealności. Zbiorowość jest bezosobowa” – mówi o Personaggi: Euridice Andrzej Kwieciński, autor muzyki i współautor libretta, i kontynuuje: „Libretto w języku włoskim, zbudowane ze skrawków siedemnastowiecznych oper, tworzy poszarpaną narrację: Eurydyka nie wie, czym jest i co czuje. Czy cierpi, czy jest szczęśliwa – czy jest bohaterką, czy też może tylko świadkiem wydarzeń własnego życia? Echem powtórzonego tekstu? Cytaty z Georgiki Wirgiliusza, Metamorfoz Owidiusza oraz XVII-wiecznych oper bazujących na micie orfickim: Peri/Caccini/Rinuccini Euridice, Monteverdi/Striggio L’Orfeo, Landi/Landi La morte d’Orfeo, Rossi/Buti Orfeo, Sartorio/Aureli Orfeo – stanowią materię, z której formuję współczesny komentarz autorski”.

„Mit o Orfeuszu jest męską opowieścią. Dlatego właśnie byłam zainteresowana przedstawieniem jej z punktu widzenia Eurydyki. Bohaterka jest w piekle, rozdarta na części – 24. aspekty jej osobowości, które ze sobą współżyją, rozmawiają i kłócą się. Eurydyka jest personifikacją egzystencjalnych pytań ludzkości, jej obaw i dyskusji” – mówi o głównej bohaterce Nathalie Gendrot, współautorka libretta, i konkluduje: „Eurydyka jest zakorzeniona w odległej przeszłości. Jest zmuszona zachowywać się w pewien określony sposób, co stanowi odniesienie do barokowych gestów i języka poetyckiego; od tego brzemienia próbuje się uwolnić, by wyjść z piekła, swojego egzystencjalnego więzienia”.

Koncert otworzy cykl Madrigals Agaty Zubel, który w niecodzienny sposób odnosi się do tytułowych pieśni. To cykl utworów pozbawionych narracji czysto werbalnej – w przeciwieństwie do tradycyjnych madrygałów, w warstwie treściowej stanowiących codzienne, świeckie opowieści. W swojej kompozycji Agata Zubel zawiera jednak czytelny i podobnie intensywny ładunek emocjonalny, czyniąc to jednak za pośrednictwem wokaliz i innych współczesnych technik wokalnych.

Koncert wpisuje się w program jubileuszu 80-lecia Chóru Polskiego Radia.

Bilety na Personaggi: Euridice w sprzedaży już od 28 marca!

16. edycja Festiwalu Sacrum Profanum rozpocznie się 11 września i potrwa 7 dni. Na festiwal zapraszają Miasto Kraków i Krakowskie Biuro Festiwalowe.

Personaggi: Euridice

Agata Zubel – Madrigals na pięć głosów (2015) [premiera polska]

Andrzej Kwieciński (muzyka, libretto), Nathalie Gendrot (dramaturgia, libretto), Robert Wasiewicz (choreografia) – Personaggi: Euridice (2016-18) [premiera światowa]