Realia malarskie ze Szkoły Jana Matejki

wystawa dawnych rekwizytów Mistrza

Wystawa otwarta do 30 września 2005 W 1873 roku znany i wielokrotnie wyróżniany w Europie za twórczość Jan Matejko otrzymał propozycję objęcia dyrekcji Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. Zdecydował się jednak pozostać w Krakowie. W tym samym czasie pojawiły się plany likwidacji Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Dzięki Janowi Matejce oraz wsparciu opinii publicznej uratowano szkołę i przekształcono ją w Akademię. Z nominacją Matejki na dyrektora samodzielnej Szkoły Sztuk Pięknych łączono nadzieję, że artyście uda się ją zreformować. Matejko zabiegał o nowy budynek dla Szkoły, statut, środki finansowe. Ówczesne władze, powołując Matejkę na dyrektora, jednocześnie usamodzielniły Szkołę Sztuk Pięknych oddzielając ja od Instytutu Technicznego. Po objęciu stanowiska Matejko wystąpił z projektem urządzenia szkoły i podniesienia jej do rangi akademii. Rozumiał potrzebę kształcenia młodzieży w kierunkach artystycznych, często przeznaczając na ten cel własne środki finansowe. Artysta wykładał w Szkole Sztuk Pięknych malarstwo historyczne od roku 1873 do 1892. Dwadzieścia lat profesury Matejki niewątpliwie wywarło ogromny wpływ na kształt i wizerunek Szkoły oraz rozwój jej uczniów. Już za życia bowiem artysta był chodzącą legendą, co na pewno nie było bez znaczenia dla losów Szkoły i jej uczniów. Mistrza interesował naród w doniosłych momentach dziejów, dlatego uczył studentów historii i ikonografii również poprzez swoje rysunki, szkice, obrazy. Był badaczem i w niezwykły sposób inwentaryzował zabytki. Tego też starał się nauczyć swoich uczniów w klasie malarstwa historycznego oraz w kierowanej przez siebie szkole. Bardzo ważna dla mistrza była dbałość o detale, rekwizyty i koloryt historyczny. Sam z zamiłowania do starych przedmiotów stworzył bardzo bogatą kolekcję zabytków, pochodzących z różnych epok i związanych z wieloma dziedzinami sztuki. Dziś znajduje się ona w zasobach Muzeum Narodowego w Krakowie. Jako dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych rozpoczął starania o uzyskanie części biblioteki, która weszła w skład Instytutu Technicznego. Zdobywał również fundusze na skompletowanie zbiorów gipsowych dla oddziału kompozycyjnego. Dla galerii Szkoły Sztuk Pięknych i nowo działającego oddziału malarstwa historycznego, zdaniem dyrektora Matejki konieczne były kostiumy, zbroje, naczynia, manekiny, odlewy.

Obecna wystawa Realia malarskie ze Szkoły Jana Matejki ma na celu przybliżenie szerszej publiczności dawnych rekwizytów używanych przez Mistrza i jego uczniów. Większość eksponowanych zabytków pochodzi z powołanego w grudniu 2003 roku Muzeum Akademii Sztuk Pięknych. Nie są one pokazywane na co dzień, część z nich jest prezentowana w Sali Senackiej uczelni. Wszystkie obiekty muzealne związane są z warsztatem artystycznym Jana Matejki. Trudno już dziś określić, które w przeszłości mogły należeć do jego prywatnej kolekcji, a które do Szkoły. Są to zabytki często wysokiej klasy: osiemnastowieczne stroje żydowskie, fragmenty ubiorów wojskowych, dawna ceramika. Matejko jako dyrektor często przychodził na zajęcia ze studentami, troszcząc się bardzo o ich postępy w nauce malarstwa. Jeśli były im potrzebne rekwizyty, często udostępniał ze swych bogatych zbiorów kostiumy i sprzęty, pożyczał od innych kolekcjonerów lub sprowadzał własnym kosztem. Matejko zabiegał o wprowadzenie do edukacji wykładów z dziejów kultury. Sam starał się zapewnić uczniom możliwość korzystania z zasobów Gabinetu Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dzięki niemu, zarządzający Gabinetem, profesor Józef Łepkowski zgodził się wygłosić wykłady o zabytkach domowej przeszłości, o strojach, uzbrojeniu, sprzętach, etc..

Wystawa ukazuje również prace uczniów Matejki. Wśród wychowanków studiujących w tym okresie znajdowali się przyszli profesorowie Akademii. Obok nich studiowało wielu wybitnych późniejszych artystów, a także grono malarzy mniej znakomitych, ale popularnych. W materiałach źródłowych zawarte są informacje dotyczące akcesoriów, a nawet wydatkowanych na nie kwot. Matejko wykształcony w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych starał się kontynuować patriotyczną misję swoich poprzedników. Niewątpliwie jego artystyczna działalność kształtująca narodową wyobraźnię przyciągała do Szkoły młodych artystów. Pozycja jaką zajmował Matejko pozwoliła mu skupić wokół siebie polskie środowisko artystyczne. Jego dawni uczniowie stali się reformatorami Szkoły, przekształconej w 1900 roku w Akademię Sztuk Pięknych.

Marta Kłak-Ambrożkiewicz

Muzeum Narodowe w Krakowie dziękuje "Muzeum Akademii Sztuk Pięknych" oraz "Muzeum Historii Fotografii w Krakowie" za wypożyczenie obiektów ze swojej kolekcji