MALARSTWO I RZEŹBA

IZABELLA GODLEWSKA DE ARANDA

Wystawa jest pierwszą w Polsce ekspozycją prezentującą twórczość mieszkającej w Wielkiej Brytanii Izabelli Godlewskiej de Aranda, artystki o arystokratycznych korzeniach, żony dyplomaty hiszpańskiego, spokrewnionej z wybitnym malarzem - Józefem Czapskim. Na wystawie będziemy mogli zobaczyć niemal 50 prac pochodzących ze zbiorów prywatnych w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii, Muzeum Narodowego Muzeum w Krakowie oraz Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu.

Wprowadzeniem na wystawę są prace malarskie powstałe podczas pobytu artystki w Rzymie (1965-7). Są to dwie panoramiczne obrazy architektury Rzymu widzianej z wysokiego, zawsze jednego, punktu obserwacyjnego. Widoki ujęte są syntetycznie, czasem odwrócona bywa głębia ostrości — punkty oddalone są wyraźniej zarysowane niż budowle bliższe oku.

Obrazy różni koloryt i oświetlenie przydające ekspresji. Z lat 70. pochodzą abstrakcje: Czarny pejzaż morski, Logika wody i cykl Spiritus Movens, w których faktura farby wymieszanej z pisakiem, tworzy ciekawe efekty światłocieniowe. Przez ponad 20 lat artystka kontynuuje cykl Energia koloru. Są to powtarzane w dziesiątkach wariantów horyzontalne krajobrazy, których jedynym motywem są pasy. Kontrast między gorącą czerwienią, a błękitem stwarza poczucie przestrzeni spotęgowane niekiedy odblaskiem światła jakby odbijającego się w wodzie. Czasem spokój linii horyzontalnych zakłócony jest uskokiem linii. Czasem, jak dzieje się w pejzażach powstałych, na północy w Finlandii czy Estonii (1991-93) pojawia się chłodniejszy koloryt i linie o łagodnym, falującym zarysie. Ziemia i woda zostają sprowadzone do poziomej linii. Do tego cyklu zaliczyć można obraz Climax, w którym linearne strefy czerwieni opuściły horyzontalny spokój na rzecz dynamicznych diagonalnych podziałów i rozbłysku bieli. Obraz został odczytany jako synteza asymetrii i stał się motywem okładki książki znanego włoskiego pisarza Primo Levi'ego, L'asymétrie et la vie (Paris 2004).

Obok prac na płótnie artystka maluje także akwarele, najchętniej krajobrazy. Wyczuwa plamę koloru, cieniuje barwę, kontrastuje z linią, która buduje kompozycję. Maluje też cykle, np. widok neogotyckiej fasady Museum of Natural History o różnych porach roku i dnia, widok, który może obserwować ze swego okna na Cromwell Road w Londynie. Widoki Tatr (1994), czy szkockiego jeziora Loch Ness (1996) oddając atmosferę miejsca zbliżają się do abstrakcji, ale nadal pozostają w nurcie roamntycznym.

Na wystawie możemy także zobaczyć rzeźby Godlewskiej, które rozwinęła w trzech kierunkach. W jednym nawiązuje do tradycji rzeźby hiszpańskiej, jej dynamiki, ekspresji, niepokoju. Taki jest poszarpany, o ostrej, bolesnej fakturze Gryf. Portret córki Izabelli z falą wspaniałych włosów ekspresję swą zawdzięcza wyrafinowanym patynom. Prezentowane są także surrealistyczne rzeźby odnoszące się do ciała i głowy. Izabella Godlewska odchodzi w nich od rzeźby zamkniętej w bryle, a także od rzeźby otwierającej się i rozwijającej się w przestrzeni zewnętrznej jak w rzeźbie konstruktywistów.

Izabella Godlewska de Aranda (ur. 1931 w Słonimiu w woj. Nowogródzkim) – malarka, rzeźbiarka, architekt; Izabella Godlewska dzieciństwo spędziła w liczącym 3.800 ha majątku Synkowicze (obecnie Białoruś). We wrześniu 1939 r. rodzina uciekając przed Niemcami, udała się do Wilna a po zajęciu miasta przez wojska sowieckie, przez Rygę, Szwecję i Belgię do Francji, gdzie Józef Godlewski zbudował polski obóz dla wojska w Coëtquidan. Po klęsce Francji w czerwcu 1940, uciekli do Marsylii, a dalej poprzez Hiszpanię i Portugalię, do Wielkiej Brytanii.

Izabella Godlewska studiowała w Oxford School of Architecture (dyplom 1955), pobierając równolegle lekcje malarstwa u Józefa Pacewicza, malarza związanego z École de Paris, mieszkającego w Londynie. Po studiach pracowała w biurze architektonicznym Olivera Chestertona w Londynie.

W 1959 r. wyszła za mąż za hiszpańskiego dyplomatę Eduarda Aranda y Carranza i przeprowadziła się do Madrytu. Tam pracowała w studio architektonicznym Mariano Garrigueza i współpracowała z architektem José Suáresem projektując m.in. blok mieszkalny w Kadyksie i dom w Mojácar dla Dolly Sanchez Bella. Za sprawą zaprzyjaźnionego i spowinowaconego z rodziną Aranda znanego malarza José Caballero (dawnego współpracownika i przyjaciela Federica Garcii Lorca oraz Pabla Nerudy) poznała madryckie środowisko artystyczne, co zaowocowało w 1973 r. uczestnictwem w zbiorowej wystawie: 70 lat malarstwa hiszpańskiego, prezentowanej w Madrycie, Londynie, Dublinie i Warszawie (wspólnie m.in. z Salvadorem Dalím). W związku ze stanowiskiem męża - chargé d'affaires a później ambasadora, rodzina Aranda często zmieniała kraje zamieszkania: Haiti, Włochy, Finlandia, Estonia.