Jerzy Panek 1918-2001

Graficy z Krakowa

Wernisaż: 14 września 2006 r., godz. 19:00

Wystawa z cyklu Graficy z Krakowa

Wystawa Jerzy Panek (1918-2001), należąca do cyklu ekspozycji prezentujących w Muzeum Narodowym w Krakowie dorobek mistrzów współczesnej grafiki krakowskiej, przypomni tym razem twórczość jednego z najznakomitszych mistrzów powojennego drzeworytu polskiego, pełnego pasji malarza i doskonałego rysownika.

Nieczęsto mamy okazję doświadczania sztuki łączącej walor przesłania o charakterze uniwersalnym i głęboko humanistycznym z bardzo prostą, a jednocześnie odkrywczą formułą plastycznego obrazowania; sztuki, która potrafi wzbudzić w widzu głębokie emocje oraz pozwala odczuć rodzaj wspólnoty nie tylko z artystą, ale i całym przedstawianym przez niego światem. Takie właśnie dzieła pozostawił po sobie Jerzy Panek (1918-2001), krakowski grafik, malarz i rysownik obdarzony ogromną intuicją artystyczną i niezrównaną umiejętnością stworzenia oryginalnego, trafnego przekazu.

Rozpoczęte w 1937 w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych w Krakowie studia graficzne Panek kontynuował w czasie wojny w Staadtliche Kunstgewerbeschule, następnie uczył się na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1945–1948), gdzie uzyskał dyplom w 1955. Z krakowską uczelnią był także krótko związany jako wykładowca malarstwa (1967/1968).

Za swą podstawową dyscyplinę artysta obrał jednak nie malarstwo, lecz grafikę, w ramach której uprawiał głównie drzeworyt wzdłużny, czarno- biały. W czasie swej ponad trzydziestoletniej pracy drzeworytniczej zrealizował blisko 600 grafik, równocześnie malując obrazy olejne oraz tworząc tysiące rysunków. Motywy czerpał z najbliższego otoczenia: wykonywał autoportrety oraz portrety bliskich i znajomych, utrwalał wizerunki ulubionych zwierząt, niekiedy z plenerów przywoził widoki okolic i starej architektury. Często swe grafiki łączył w cykle tematyczne; największym – bo liczącym około stu prac – był cykl głów zainspirowany Boską Komedią Dantego.

Na graficzną twórczość Jerzego Panka silnie oddziałała podróż do Chin (1956), w czasie której zetknął się z tradycyjnym chińskim drzeworytem, potwierdzającym kierunek jego indywidualnych, samodzielnych poszukiwań zarówno formalnych, jak i wyrazowych. Wkrótce wykształcił własny, łatwo rozpoznawalny i niepowtarzalny styl, charakteryzujący się rezygnacją z anegdoty, uproszczoną, syntetyczną, zróżnicowaną niemal w każdej pracy formą, dającą nie tyle wizerunki rzeczy, ile ich znaki. Pasja artysty do drewna i specjalne traktowanie obrabianej deski dawały w efekcie niemal samodzielne dzieła sztuki, jakimi były jego drewniane matryce. Ostatnie swe deski drzeworytnicze, powstałe w 1983, traktował zresztą właśnie jako prace rzeźbiarskie, pozostawiając je nietknięte farbą drukarską.

Jerzy Panek tworzył grafikę świeżą i szczerą, sugestywną i ekspresyjną, ujawniającą wielką wrażliwość pokrywaną często dobroduszną ironią. Takie same cechy odnaleźć można w jego pracach malarskich i rysunkowych, w których zdradzał ogromny temperament i swobodę, bowiem jako twórca funkcjonował z powodzeniem i bez wewnętrznych sprzeczności w dwóch światach: obszarze czarno-białej, najczęściej linearnej grafiki i świecie barwnych, fakturalnych plam swych obrazów.

Choć cieszył się wielkim uznaniem i sympatią środowiska artystycznego i krytycznego, o czym świadczyły liczne, nie tylko polskie honory i nagrody – miał niewiele wystaw indywidualnych. Główną przyczyną był fakt, iż artysta czas konieczny do przygotowania ekspozycji uznawał za stracony dla własnej twórczości, traktowanej przez niego jako główna życiowa misja.

Organizowana w Muzeum Narodowym w Krakowie wystawa ponad 300 dzieł Jerzego Panka – grafik, obrazów, rysunków ze zbiorów publicznych i prywatnych oraz licznych, podarowanych przez niego krakowskiemu Muzeum desek drzeworytniczych – próbuje niejako nadrobić niedostatki obecności tego niezwykłego artysty.

Ekspozycja zbiega się w czasie z jubileuszową edycją krakowskiego Międzynarodowego Triennale Grafiki, zasłużonej imprezy popularyzującej bieżące osiągnięcia grafiki światowej, której początkom towarzyszyła twórczość Jerzego Panka.

Krystyna Kulig-Janarek

Kurator: Krystyna Kulig-Janarek

Wystawa w programie Międzynarodowego Triennale Grafiki Kraków 2006.