Wystawa w ramach trwającego Roku Jerzego Giedroycia

W nowym gmachu Biblioteki Jagiellońskiej 18 stycznia o godz. 12.00 można będzie poznać dorobek literacki tej najbardziej znanej instytucji emigracyjnej.

Przewodnikiem literackim po historii Instytutu będzie Czesław Miłosz, który w swoim eseju Początek legendy napisał:

"Chciałbym, żeby w tym, co powiem o Jerzym Giedroyciu, znalazło się coś przydatnego dla młodych pokoleń. Młodym niesłychanie trudno wyobrazić sobie epokę, w której działał. A życie Giedroycia trwało długo i był on człowiekiem kilku epok."

O tytułowej Dziupli Kultury pisał Jerzy Giedroyc:

"Kiedy po wojnie postanowiłem wydawać Kulturę, przypomniałem sobie Gombrowicza i nawiązałem z nim kontakt… Nawiązana współpraca zaowocowała świetnym Trans-Atlantykiem, a potem Dziennikiem. Nie była to współpraca łatwa. Czesław Miłosz w pierwszym tak trudnym okresie „wybrania wolności” zakwestionował w ogóle sens pisania na emigracji po polsku, uważając, że to jest składanie rękopisów do dziupli. Dziupla Kultury okazała się jednak nie najgorszym miejscem, bo wyszli z niej w świat i sam Miłosz, a także Gombrowicz, Jerzy Stempowski, Andrzej Bobkowski, Herling-Grudziński i jakże wielu innych. Nikt jednak chyba się nie orientuje, jakiego to wymagało wysiłku, nie waham się powiedzieć – poświęcenia. W moim pojęciu rola redaktora nie polega jedynie na tym, że poznaję się na czyimś talencie – jest to przede wszystkim rola opiekuńcza. Rola tym bardziej trudna, że Kultura była pismem emigracyjnym, biednym, a jednocześnie przesiąkniętym chorobliwym imperatywem zachowania niezależności, a więc unikała uzależnienia się od jakiegokolwiek możnego mecenasa."

O autorach Spod płaszcza Kultury pisał w eseju z 1972 roku Józef Czapski:

"Historyk współczesnej literatury polskiej oceni kiedyś, jak ogromna jej część mogła powstać i rozwijać się w trudnych warunkach emigracyjnych dzięki Kulturze. Kto przejrzy wykaz Biblioteki Kultury, ten zobaczy, ile pozycji z tej długiej listy należy dziś do trwałego dorobku piśmiennictwa polskiego, choć wiadomo przecież, przez jakie zapory musi się przedzierać w drodze do kraju książka polska wydana na emigracji."

Wydawali w Kulturze swoje książki Gombrowicz i Straszewicz, Wierzyński i Miłosz, Maria Czapska, Jerzy Stempowski, Łobodowski i Iwaniuk, Bobkowski i Tadeusz Nowakowski, Marek Hłasko, Mrożek, Herling-Grudziński, Jerzy Andrzejewski, Andrzej Stawar, powieściopisarz krajowy używający pseudonimu Tomasz Staliński, Zygmunt Haupt, Józef i Stanisław Mackiewiczowie, Leo Lipski, Józef Witlin, Piotr Guzy, Pietrkiewicz, Swinarski, Parnicki i wielu innych.

Ale także o pospolitym ruszeniu literatów, czernieniu papieru, malarstwie czystym, strunie światła, tymczasowości życia motyla i … o tym jak ważne jest pisanie dla jednego czytelnika będzie można dowiedzieć się na wystawie w Bibliotece Jagiellońskiej.

Przez ponad 50 lat Kultura docierała do ponad 100 krajów na wszystkich kontynentach.

Dla Instytutu Literackiego od początku jego działalności tworzyli autorzy z związani z Krakowem. Jednym z założycieli Instytutu był pisarz i malarz Józef Czapski. Już w pierwszym numerze Kultury publikował Andrzej Bobkowski. Najważniejszym politycznym publicystą był Juliusz Mieroszewski. Przez wiele lat dla Kultury pisali m.in.: Czesław Miłosz, Jerzy Stempowski, Stanisław Lem, Sławomir Mrożek i Adam Zagajewski. Do 1989 roku w wielu niezależnych krakowskich oficynach drukowane były przedruki książek z Biblioteki Kultury.

W Bibliotece Kultury ukazały 533 tomy, w tym m.in. Dzienniki Witolda Gombrowicza, Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zniewolony umysł Czesława Miłosza, Szkice piórkiem Andrzeja Bobkowskiego, Cmentarze i Piękni dwudziestoletni Marka Hłasko, Doktor Żywago Borysa Pasternaka, Archipelag GUŁag i Oddział Chorych na raka Aleksandra Sołżenicyna.

Prezentowane publikacje pochodzą ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej. Do przygotowania wystawy wykorzystano fotografie z archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, a także zdjęcia Bohdana Paczowskiego, Ignacego Szczepańskiego i Piotra Wójcika (Agencja Gazeta).

Wcześniej wystawę można było oglądać m.in. w Sejmie RP, Bibliotece Narodowej i Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego.

Organizatorzy:

• Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu
• Biblioteka Jagiellońska
• Instytut Książki i Milosz Institute

Partnerami projektu są Bank BISE i Instytut Adama Mickiewicza.