Arcydzieła Muzyki Kameralnej: Trio Laflamme

#

Annie Laflamme – flet
Dorothea Schönwiese  - wiolonczela
Katarzyna Drogosz – pianoforte

Program: Carl-Maria von Weber ( 1786 – 1826)
Trio g-moll na fortepian, flet i wiolonczelę op. 63 (1818-1819)
Allegro moderato Scherzo. Allegro vivace Schäfers Klage. Andante espressivo Finale. Allegro

Trio fletowe może być traktowane jako wariant klasycznego tria fortepianowego (skrzypce, wiolonczela, fortepian). W większości utworów napisanych na trio fortepianowe, można było bowiem zastąpić skrzypce fletem. Mozart i Haydn w swoich utworach często traktowali te instrumenty wymiennie. Jednak w końcu XVIII wieku a zwłaszcza w pierwszej połowie XIX wieku powstają liczne kompozycje pisane z myślą o flecie. Tria fletowe pisali Carl Czerny, Adalbert Gyrowetz, Jan Ladislav Dussek, Johann Baptist Cramer, Muzio Clementi, Johann Nepomuk Hummel czy Ferdinand Ries. Jednym z najwybitniejszych dzieł na taki skład jest prezentowane podczas dzisiejszego koncertu Trio g-moll op.63 Carla Marii Webera.

Weber jest dziś znany jako twórca niemieckiej romantycznej opery – jego opera Wolny Strzelec do dziś pozostaje ważną pozycją repertuaru teatrów operowych. Wykonywane są dość często również jego uwertury oraz utwory koncertowe na fortepian i klarnet utrzymane w modnym wówczas stylu brillant. O wiele rzadziej sięga się po muzykę kameralną Webera, a zawiera ona parę interesujących pozycji – zwłaszcza Trio g-moll na flet, wiolonczelę i fortepian zdecydowanie zasługuje na przypomnienie.

Etapy powstawania Tria Webera możemy dokładnie śledzić dzięki zapisom w jego skrupulatnie prowadzonym dzienniku. I tak dzięki wpisowi z 8 kwietnia 1818 wiemy, że kompozytor wtedy właśnie rozpoczął pracę nad triem, a 12 maja najprawdopodobniej zaczął pracę nad finałem. Choroba kompozytora spowodowała przerwę w pracy nad utworem. Ostatecznie kompozytor podjął ponownie pracę nad pierwszymi dwoma częściami utworu w lipcu 1819. 25 lipca 1819 Trio zostało ukończone a 21 listopada miało miejsce pierwsze wykonanie utworu. Jak również wiemy z zapisków kompozytora „utwór został dobrze przyjęty”, a Weber był zadowolony z jego wykonania. Zapiski kompozytora nie mówią nic o trzeciej części dzieła, opatrzonej tytułem Schäfers Klage (Skarga pasterza). Muzykologowie przypuszczają, że kompozytor wykorzystał tu swój wcześniejszy utwór na wiolonczelę i fortepian powstały w 1813 roku w Pradze, a obecnie zaginiony, inspirowany wierszem Johanna Goethego z 1802 roku.

Trio g-moll Webera składa się z 4 części (jak w klasycznym cyklu sonatowym). Pierwsza część o wyraźnie zarysowanych kontrastowych temat i burzliwym przebiegu nie jest wolna też od wirtuozowskich figuracji. Druga część to Scherzo, w którym pełen energii motyw przeplata się z epizodami tanecznymi (brak tu typowego tria). Trzecia część przynosi ukojenie i spokój. Efektowny Finał zawiera parę wyraźnych nawiązań do muzyki z Wolnego Strzelca nad którym Weber pracował równolegle z pracą nad Triem (słynny diabelski tryl z pieśni Kaspra pojawia się już na początku utworu, a później pojawia się temat chóru Laßt lustig die Hörner erschallen).

Warto zwrócić uwagę, że Trio Laflamme specjalizujące się w wykonywaniu muzyki początku XIX wieku wykorzystuje instrumenty historyczne bądź ich kopie starannie dobrane pod kątem zgodności z stylem wykonywanej muzyki. I tak usłyszymy flet poprzeczny jeszcze sprzed reformy Bohma, wiolonczelę pochodzącą z 1805 roku wyposażoną w jelitowe struny. Wreszcie fortepian początku XIX wieku (w tym przypadku jego kopia dokonana przez Roberta Browna na wzór instrumentu Michaela Rosenberga z 1805 roku), to instrument na tyle różny od współczesnych fortepianów, że na jego oznaczenie używamy często odmiennego terminu – pianoforte. Jego brzmienie jest o wiele bardziej selektywne, a jednocześnie dużo bardziej skontrastowanej pod względem barwy w zależności od rejestru.

Lech Dzierżanowski

WYKONAWCY:

Trio Laflamme to zespół interpretujący muzykę XVIII i XIX wieku na instrumentach historycznych. Powstał w 2013 roku z inicjatywy znakomitej flecistki Annie Laflamme, a międzynarodowy skład zespołu dopełniają wiolonczelistka Dorothea Schönwiese oraz pianistka Katarzyna Drogosz. W dorobku koncertowym tria znajdują się występy na prestiżowych festiwalach muzyki dawnej: Mozartfest w Würzburgu, Haydn Festival w Eisenstadt, Tage der Alter Musik w Herne, Forum Alte Musik w Kolonii oraz Musikfest Eichstätt. Wyróżniona nagrodą Pasticciopreis radia ÖRF1, debiutancka płyta zespołu z nagraniami utworów Webera, Czernego i Kuhlaua dokonanymi w Hofburgkapelle w Wiedniu, ukazała się w 2017 roku w wytwórni Coviello Classics.

Annie Laflamme, po ukończeniu szkoły w Montrealu jej uwagę zwrócił na siebie Wiedeń, wyjątkowe centrum kulturowe Starego Świata, gdzie po raz pierwszy zetknęła się z Nowym Światem osiągnięć historycznych. Ukończyła studia w tej dyscyplinie w Koninklijk Conservatorium w Hadze. Annie Laflamme, specjalistka od historycznych informacji na temat barokowych, klasycznych i romantycznych fletów, mieszka obecnie w Niemczech. Występuje z renomowanymi zespołami takimi jak Les Musiciens du Louvre Grenoble, Musicaeterna Perm (Rosja), Concerto Köln, Collegium 1704 Prag, Wrocław Baroque Orchestra (Polska). Koncertowała jako solistka, kameralistka z orkiestrami w całej Europie, w swoim rodzinnym kraju, Kanadzie, Ameryce Południowej, na Bliskim Wschodzie, Japonii, Rosji i Indiach. Liczne nagrania na płytach CD i dla radia świadczą o jej artystycznej sprawności.
Jest członkiem założycielem zespołu Compagnia di Punto. Annie Laflamme jest oddanym pedagogiem, rozpowszechniającym swoją wiedzę i wiedzę artystyczną na międzynarodowych akademiach muzycznych w Niemczech, Kanadzie, Francji, Hiszpanii, Polsce i Austrii.

Urodzona w Wiedniu (Austria) Dorothea Schönwiese otrzymała 2-letnie stypendium w Juilliard School of Music w wieku 9 lat. Następnie studiowała u Tobiasa Kühne w Wiedniu, Heidi Litschauer w Salzburgu, Rocco Filippiniego w Mediolanie i Ralpha Kirshbauma w Manchesterze.

Zajęcia mistrzowskie z Heinrichem Schiffem, Williamem Pleethem i Paulem Tortelierem poszerzyły jej horyzont muzyczny podczas studiów. Wpływ na nią miał także wielki skrzypek i nauczyciel Sandor Végh. Grała w jego Camerata Academica Salzburg przez 2 lata podczas studiów w Salzburgu i miała z nim niezapomniane lekcje - rzadki przywilej wiolonczelisty. Inny główny wpływ na rozwój jej indywidualnego stylu ma Nikolaus Harnoncourt, którego zajęcia regularnie odbywały w Mozarteum w Salzburgu. Tutaj była w stanie studiować z nim suity solowe Bacha na wiolonczelę, a także liczne utwory muzyki kameralnej. Była główną wiolonczelistką w Gustav Mahler Jugendorchester (Claudio Abbado) i była wielokrotnie zapraszana jako gościnny dyrektor i wiolonczelista w Radio Symphonieorchester Wien oraz Symphonieorchester Vorarlberg. Artystka gra obecnie w Ensemble Prisma (Thomas Fheodoroff) i Ensemble Claudiana (Luca Pianca). W 1990 roku po raz pierwszy została zaproszona do udziału w Concentus Musicus Wien pod kierunkiem Nikolausa Harnoncourta i od 2011 roku gra tam na stałe. Przez wiele lat interesowała się muzyką współczesną i regularnie grała w Klangforum Wien, Ensemble xx. Jahrhundert i Österreichisches Ensemble dla Neue Musik. Grała i gra w szerokim spektrum grup kameralnych, od trio fortepianowego z epoki (Wiener Fortepiano Trio) po klasyczny kwartet smyczkowy (Anton Webern Quartett Wien) i zespół muzyki współczesnej (Ernst Krenek Ensemble), by wymienić tylko kilka. Mieszka w Wiedniu.

Katarzyna Drogosz, pianistka specjalizująca się w grze na instrumentach historycznych. Absolwentka Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie fortepianu, Conservatorium van Amsterdam w klasie pianoforte oraz Musikhochschule we Fryburgu w klasie klawesynu. Studiowała także Dyplomację Kulturalną w Collegium Civitas w Warszawie. Laureatka prestiżowego, międzynarodowego konkursu Musica Antiqua w Brugii w kategorii Pianoforte solo. W pracy artystycznej koncentruje się przede wszystkim na repertuarze epoki klasycyzmu i romantyzmu. Pasjonuje się historią fortepianu. Koncertuje w Polsce i za granicą, jako kameralistka współpracuje z wieloma uznanymi muzykami. Zapraszana przez znaczące instytucje – między innymi Filharmonię Narodową w Warszawie, Filharmonię Łódzką im. A. Rubinsteina, Wrocławską Orkiestrę Barokową. Występowała także na festiwalu Kręgi Sztuki w Cieszynie, na Festiwalu Bachowskim w Świdnicy oraz na festiwalu Anima Musica w Gdyni. W ubiegłym sezonie brała udział w Festiwalu Mozartowskim w Warszawie oraz Festiwalu Haendlowskim w Poznaniu. W ramach Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej w Lidzbarku Warmińskim prowadzi klasę fortepianu historycznego, a od 2010 roku pracuje jako asystent w klasie klawesynu prof. Marka Toporowskiego w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Współzałożycielka Fortepianarium – Śląskiego Centrum Ochrony Dziedzictwa Instrumentów Klawiszowych w Zabrzu.