Spotkanie autorskie z Hanką Grupińską

21 kwietnia 2022 r. o godz. 18:00 zapraszamy do Klubu Babel (ul. Próżna 5) na spotkanie autorskie z Hanką Grupińska poświęcone nowym wydaniom kanonicznych książek dotyczących historii zagłady Żydów.

„Ciągle po kole”, „Odczytanie listy” oraz „12 opowieści żydowskich” to historie pojedynczych ludzi, ich cierpienia w życiu codziennym czasu Zagłady i próbie radzenia sobie z rozpadem znanego im świata.

Spotkanie poprowadzi Miłka Skalska

„To wszystko nie ma żadnego znaczenia. Nikt tego nie zrozumie" – mówi Marek Edelman w rozmowie z Hanką Grupińską, która ukazała się w książce „Ciągle po kole”, poświęconej tematowi powstania w getcie warszawskim. Hanka Grupińska próbuje jednak zrozumieć i opisać niemożliwe, przyjmując osobliwą i unikalną perspektywę – nie interesują jej suche fakty – często nie do odtworzenia. Skupia się na perspektywie indywidualnej, intymnej, na szczególe, z którego buduje mikropowieść.
Rozmawia z żydowskimi żołnierzami, uczestnikami powstania w getcie warszawskim: Szmuelem Ronem, Maszą Glajtman-Putermilch, Pniną Grynszpan Frymer, Aronem Karmim, Lubą Gawisar, Adiną Blady-szwagier, Haliną (Chałka) Bełchatowską, Bronkiem Szpiglem i Kazikiem Ratajzerem. Klamrą całości są dwie rozmowy z Markiem Edelmanem, ostatnim dowódcą powstania. Dzięki perspektywie przyjętej przez autorkę możemy lepiej ich zrozumieć – nie jako postaci historyczne, raz na zawsze zamknięte w spiżowej biografii, ale jako młodych, pełnych życia ludzi.
Czwarte wydanie uzupełniają obszerne przypisy, a także bogaty wybór publikowanych po raz pierwszy zdjęć pochodzących z unikatowej kolekcji Łukasza Biedki. „Po osiemdziesięciu latach możemy patrzeć w oczy tym, którzy wtedy byli”, pisze autorka. Fotografie, zrobione najprawdopodobniej przez niemieckich żołnierzy, przedstawiają codzienność okupacyjnego życia polskich Żydów. Bezimienne portrety, sceny zbiorowe, wstrząsające sceny poniżania stanowią nie tyle uzupełnienie tekstu, co drugi, istotny element książki. Pozwalają przez chwilę poczuć konkret tamtego świata i doświadczenia.

„Odczytanie Listy” to idealne uzupełnienie, a niejako kontynuacja książki „Ciągle po kole”. Zbiór ponad 300 biogramów – epitafiów żołnierzy Żydowskiej Organizacji Bojowej. Marek Edelman w krótkim i przejmującym wstępie pisze: „Getto warszawskie nie ma cmentarza. Kości żołnierzy żydowskich są zmieszane z cegłami zburzonego miasta. Proch spalonych ciał zmieszany z ziemią. Nie ma grobów, nie ma kamiennych tablic. I nie ma człowieka z jego imieniem i nazwiskiem, z opowieścią najkrótszą, kim był i jak żył”. Hanka Grupińska tworzy taki cmentarz, miejsce pamięci ze słów. Autorka zostawia bohaterom ich język, nie poprawia, nie tłumaczy, bo „język czasem, jak obraz, może pokazać, a nie wytłumaczyć czy objaśnić”.
Jak pisze we wstępie: „Chciałam wyrozmawiać jak najwięcej z ich pamięci. Usłyszeć i zapisać. (...) Zapisałam opowieści i opowiadania innych. Moja książka jest opowiadaniem cudzych (i trochę moich) opowiadań”.

W „12 opowieści żydowskich” autorka, opierając się na wspomnieniach pieczołowicie odtwarza codzienne życie przedwojennej społeczności żydowskiej w Polsce. Razem z bohaterami przywołujemy z ich pamięci klimat żydowskich miasteczek, domowe rytuały, zapomniane zwyczaje, a nawet przepisy na świąteczne potrawy.
Bohaterowie książki pochodzą z różnych środowisk, klas i części Polski. Z rodzin całkowicie zasymilowanych, jak i ortodoksyjnych, bogatych i biednych, mówiących w jidysz lub po polsku. Zgodnie z credo Marka Edelmana nie jesteśmy w stanie zrozumieć tych doświadczeń i opowieści. Jednak możemy się starać, jak pisze autorka: „Przyswajamy je powoli, w małych kawałkach. I choć nie staną się już nigdy naszymi opowieściami, to może jako te cudze będą bardziej bliskie, mniej inne i mniej obce”.
Drugie wydanie książki zawiera fotografie z kolekcji prywatnych rozmówców, będące ciekawym uzupełnieniem opowieści. Książkę zamyka indeks nazwisk.

Hanka Grupińska – pisarka, dziennikarka, reportażystka, współautorka wystaw, koordynatorka projektów historii mówionej, współzałożycielka podziemnego pisma „Czas Kultury”. Autorka kanonicznych książek dotyczących historii Żydów, m.in. „Ciągle po kole”, „Odczytanie Listy”, „12 opowieści żydowskich”, a także „Najtrudniej jest spotkać Lilit. Opowieści chasydzkich kobiet”. W 2015 roku ukazała się książka o jej pisarstwie: „Niezależna. Próby o Ance Grupińskiej”. Przez ostatnie dziesięć lat przyglądała się losom Tybetańczyków na wygnaniu. Efektem tego czasu jest książka „Dalekowysoko. Tybetańczycy bez ziemi” (2020, Wielka Litera).

Wstęp wolny.