Lalki japońskie. Magia, obyczaje, legendy
Lalka musha kabuto ningyō. I poł. XX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
- od: 3 lutego 2018, sobotado: 3 czerwca 2018, niedziela
Wernisaż 2.03.2018 godz. 17.00
Kurator wystawy: Anna Ratajczak-Krajka
Współpraca merytoryczna: dr Jacek Splisgart, Zakład Etnologii i Antropologii Kulturowej UG.
Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą z kolekcji Muzeum Lalek w Pilźnie.
Lalki japońskie to nie zabawki. Nihon ningyō mają duszę. Towarzyszą Japończykom od chwili narodzin aż do śmierci jako amulety chroniące swojego właściciela, przedmioty magiczne związane ze światem duchowym, ale i kunsztowne obiekty kolekcjonerskie. Niemożliwe jest zrozumienie znaczenia nihon ningyō bez znajomości historii Japonii, japońskiej mitologii i obyczajowości. Ich egzotyka, wielość typów i niezwykła uroda ilustrują rolę, jaką odgrywały i nadal odgrywają w życiu codziennym mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni.
Na wystawie zostały zgromadzone najciekawsze przykłady tradycyjnych japońskich lalek. Zobaczymy strojne zestawy lalek hina, wystawiane w domach z okazji Dnia Dziewczynek zwanego także Świętem Lalek. Poznamy obyczaje związane z Dniem Dziecka i lalki musha towarzyszące celebrowaniu Dnia Chłopców. Przyjrzymy się dostojnym lalkom ishō, ukazującym życie codzienne okresu samurajskiego i bohaterów legend japońskich. Na eskpozycji znajdą się również popularne wśród Japończyków i turystów kokeshi i lalki daruma.
nihon ningyō 日本人形
W języku japońskim lalka – 人形 (ningyō) – to w dosłownym tłumaczeniu ‘przedmiot mający ludzki kształt’. Podobnie jak to jest w kulturach zachodnich, jedną z funkcji, jaką pełnią lalki w Japonii, jest ta związana z zabawą. Stąd słowem tym są współcześnie określane zabawki, zazwyczaj dziewczęce, stanowiące odpowiedniki lalek Barbie (np. Licca, Jenny). Ze względu na wielowiekową historię lalkarstwa osobnym mianem – nihon ningyō 日本人形 (lalka japońska) – są nazywane tradycyjne, częstokroć ręcznie wykonane lalki, których funkcja wykracza poza zabawową. Były one i są nadal wykorzystywane w funkcji amuletów, mających chronić swojego właściciela, pełnią także funkcje magiczno-użytkowe bądź stanowią podarunek o typowo wystawowym, kolekcjonerskim charakterze.
Lalki mają duszę 人形には魂が宿る
W duchowości Japonii dominuje dualizm sintoistyczno-buddyjski z dużą rolą wierzeń, w których ogromne znaczenie odgrywają różnego rodzaju personifikacje. Stąd właśnie bierze się wyjątkowa pozycja lalek w kulturze japońskiej. Już od starożytności lalki były wykorzystywane w funkcji ochronno-magicznej. Pierwotnie wycinano z papieru podobizny ludzi (tzw. hitogata), na które przenoszono wszelkie nieszczęścia, choroby i potencjalne złe uroki, które mogłyby się wydarzyć w nadchodzącym roku. Z biegiem czasu – wraz z wejściem wzorców chińskich, kojarzonych z buddyzmem, taoizmem, feng-shui – wprowadzono do kultury japońskiej święta mające ochronić dzieci przed złymi mocami. Atrybutami tych świąt stały się lalki hina (arystokratyczne) dla dziewczynek oraz przedstawiające samuraja na dzikim koniu dla chłopców. Dzieci są obdarowywane lalkami przez swoich dziadków w trakcie pierwszego roku życia – dziewczynki przed 3 marca (święto hina matsuri), chłopcy przed 5 maja (święto tango no sekku). Lalki te są talizmanami ochronnymi, które wystawia się raz w roku w celu zebrania potencjalnych niebezpieczeństw. Lalki dziewczęce hina towarzyszą dziewczynce od narodzin aż do śmierci. Nie przekazuje się ich nikomu, gdyż w pewnym sensie stanowią cząstkę właścicielki. Sintoizm jako religia szamańska, animistyczna przypisuje wszelkim przedmiotom posiadanie duszy, dlatego lalki są uznawane za swoistą emanację boskich stworzeń – tych dobrych i tych złych. Istnieją też specjalne rytuały mające zapobiec ewentualnym reperkusjom ze strony bóstw za nienależyte obchodzenie się z lalkami. Ze względu na ich magiczny charakter lalek nie wyrzuca się w Japonii na śmietnik, a oddawane są do świątyni, gdzie poddaje się je swoistej kremacji.
Typy lalek japońskich
Można wyróżnić wiele typów lalki japońskiej. Na wystawie jako kryterium przyjęto formę powiązania z japońską obrzędowością i funkcją, jaką pełnią w kulturze Kraju Wschodzącego Słońca. Są więc lalki:
(1) lalkihina – związane ze Świętem Dziewczynek,
(2) lalkimusha – związane ze Świętem Chłopców,
(3) lalkikokeshi – traktowane w Japonii jako ideał kobiecych kształtów,
(4) lalkidaruma – nawiązujące do legendarnego Bodhidharmy,
(5) lalkimaneki neko – gwarantujące powodzenie i szczęście,
(6) lalkigosho – ukazujące przede wszystkim dzieci,
(7) lalkiishō – obrazujące życie codzienne okresu samurajskiego (Edo) i legend japońskich,
(8) lalkizwiązane z zabiegami magicznymi i ochronnymi,
(9) lalkidogū i haniwa – pierwsze lalki ceramiczne,
(10) lalkinależące do Ajnów, zamieszkujących północ Japonii (Hokkaido).
Lalki dairi bina. Para cesarska. Pocz. XX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Lalka ishō ningyō. Maiko, geisha praktykantka, z fantazyjnie zawiązanym obi. Koniec XIX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Lalka ishō ningyō. Maiko, geisha praktykantka. Koniec XIX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Gosho ningyō. Lalka gonin bayashi wykonana techniką kimemomi z masy toso. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Daruma ningyō klasyczna, z masy papierowej, bez namalowanych źrenic. II poł. XX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Daruma ningyō, od lewej: daruma klasyczna, w środku na łódce daruma typu kokeshi ningyō, z tyłu i po prawej daruma onna. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Lalka kokeshi kindai ningyō. Poł. XX w. Ze zbiorów Muzeum Lalek w Pilźnie
Konferencja Art Line "Sztuka w przestrzeni publicznej - festiwal, czy nie?"
18 maja 2013 - 10:00 - 17.00jest więcej terminów
Nadbałtyckie Centrum Kultury
ul. Korzenna 33/36 Gdańsk
15 411sztuka
Wystawa fotografii Bogumiły Piazza-Składanowskiej "Leśne impresje"
od: 25 kwietnia 2013 do: 12 maja 2013
Filharmonia Bałtycka
ul. Ołowianka 1 Gdańsk
22 732muzyka
Ja, Ty i My - Ryszard Grzyb i Zdzisław Nitka
od: 9 marca 2013 do: 4 maja 2013
Galeria Pionova
ul. Olejarna 2 Gdańsk
16 710sztuka
Radości młodości - Wystawa ilustracji Natalii Uryniuk
od: 5 kwietnia 2013 do: 23 kwietnia 2013
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
15 075sztuka
Bestyjki
od: 9 lutego 2013 do: 12 marca 2013
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 756sztuka
"Postawy"
9 marca 2013 - 2013-03-20
Galeria Blik
Korzenna 1D Gdańsk
15 095sztuka
"Postawy"
9 marca 2013 - 2013-03-20
Galeria Blik
Korzenna 1D Gdańsk
15 463sztuka
Czar walentynkowych podarunków w Parku Handlowym Matarnia
11 lutego 2013 - 10:00 - 20
Park Handlowy Matarnia
ul. Złota Karczma 26 Gdańsk
15 441sztuka
Łukasz Butowski „Procesja”
od: 7 listopada 2012 do: 21 listopada 2012
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 468sztuka
Magiczny GdańskII
od: 9 października 2012 do: 31 października 2012
Park Oliwski
ul.Opata J. Rybińskiego Gdańsk
14 336sztuka
Brudnopis
od: 5 października 2012 do: 18 października 2012
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 389sztuka
Magiczny Gdańsk II
od: 20 września 2012 do: 7 października 2012
Filharmonia Bałtycka
ul. Ołowianka 1 Gdańsk
14 959sztuka
Ekowystawa „Gmina z klimatem” w Parku Handlowym Matarnia
od: 24 sierpnia 2012 do: 22 września 2012
Park Handlowy Matarnia
Złota Karczma 26 Gdańsk
14 530sztuka
Coś pięknego
28 czerwca 2012 - 12:00, 14:15, 16:30, 18:45, 21:00
Helios
Kołobrzeska 41C Gdańsk
439 602sztuka
Opowieści niesamowite II - LATO
23 czerwca 2012 - 21:00
Las przy ul. Polanki 125 Gdańsk
ul. Polanki 125 Gdańsk
24 925sztuka
JEDEN Z SIEDMIU - OBŻARSTWO.
od: 5 czerwca 2012 do: 9 czerwca 2012
Galeria Pionova
ul. Olejarna 2 Gdańsk
14 762sztuka
Piękno
6 czerwca 2012 - 18:30jest więcej terminów
Żak
Grunwaldzka 195/197 Gdańsk
290 139sztuka