Epitafium 169. Rzecz o Adamie Dedio Adrianie

Premiera filmu

Teatr Miejski im. W. Gombrowicza z przyjemnością informuje, że nasi aktorzy: Elżbieta Mrozińska, Dariusz Siastacz i Andrzej Richter - wzięli udział w produkcji niewzykłego wzruszającego filmu "Epitafium 169. Rzecz o Adamie Dedio "Adrianie". Film ten we współpracy z naszym teatrem i Aresztem Śledczym w Gdańsku wyprodukowano na zlecenie Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN Oddział w Gdańsku.

Zgodnie z tytułem film opowiada o dziejach życia Adama Dedio. Ten przedwojenny podchorąży Marynarki Wojennej urodził się w Zakopanem w Wigilię 1918 roku. W czasie wojny 1939 roku walczył z Sowietami i Niemcami w oddziałach generała Kleberga. Tam też awansował do stopnia podporucznika czasu wojny. Po powrocie z niewoli w obozach jenieckich i pracy przymusowej związał się z konspiracją Armii Krajowej w Krakowie. Aresztowany latem 1944 roku był brutalnie katowany przez Gestapo. Odzyskawszy wolność leczył się kilka tygodni. Wstąpił do partyzantki. Był zastępcą dowódcy w oddziale,,Wicher” Józefa Świdy,,Dzika” i oficerem broni w Zgrupowaniu Partyzanckim,,Żelbet”.

Po wojnie, będąc już oficerem Marynarki Wojennej nie wyrzekł się swoich wcześniejszych poglądów politycznych. Wstąpił do Semper Fidelis Victorii- jednej z wielu podziemnych organizacji działających na Pomorzu. Pełnił w niej funkcję oficera wywiadu. Za działalność tą poniósł najwyższą ofiarę, bo życia. Został stracony w gdańskim więzieniu 14 kwietnia 1947 roku. Tylko dzięki uporowi jego matki zachował się do dzisiaj grób nad miejscem jego pochówku. Miejsce to w założeniu jego katów miało pozostać anonimowe.

Dochodzimy tu do nie mniej ważnego drugiego z bohaterów filmu. Jest nim matka Adama Maria Romana Dedio. Zachował się po niej pamiętnik. Ten pisany piękną polszczyzną dokument wzrusza i pobudza wyobraźnię. On też został wykorzystany w znacznej części warstwy dokumentalnej filmu. Jest dowodem na to, że bohaterowie tak na prawdę nie rodzą się z przypadku. W procesie określonych uwarunkowań środowiskowych i wychowania jest przede wszystkim wzajemna miłość matki i syna, a wokół niej głęboki patriotyzm i oddanie Ojczyźnie.

Poruszone w filmie wątki to również to, w czym widzimy Adama, jako normalnego człowieka. Rywalizuje skutecznie z konkurentem o serce swej wybranki, pragnie założenia własnej rodziny. Chce pływać po morzu na okręcie, którego jest dowódcą. Chce się bawić i jak każdy doświadczyć szczęścia w życiu. Niestety ma też wrogów. Niemałego znaczenia nabrał motyw osobistej zemsty w doprowadzeniu go przed oblicze plutonu egzekucyjnego. Wymienione i inne pojawiające się tu wątki składają się historyczny przekaz powojennej rzeczywistości.

Swoją treścią film balansuje pomiędzy krańcowymi niejednokrotnie emocjami. Obok typowych w swej naturze wzruszeń o charakterze miłosnym, czy też rodzinnym wywołuje bezsilną złość i oburzenie. Czułe w wymowie sceny przerywają brutalność i bezwzględność wypaczonej władzy nad swą ofiarą. To obraz zderzenia dwóch ideologii, dwóch wizji wyzwolonej z niemieckiej okupacji Polski.

Film paradokumentalny z niewielką przewagą scen fabularyzowanych.

Reżyseria:

• Iwona Bartólewska
• Janusz Marszalec

Scenariusz:

• Waldemar Kowalski
• Janusz Marszalec

Zdjęcia:

• Marcin Jamrógiewicz
• Sławomir Witek

Muzyka:

• Jacek Draczyński

Konsultacja historyczna:

• dr Piotr Niwiński
• dr hab. Krzysztof Szwagrzyk

Przejmującą balladę do słów,,Promethidiona” Cypriana Kamila Norwida skomponował i zaśpiewał Ireneusz Łepkowski. W balladzie zagrał na gitarze Paweł Labuda.

W części dokumentalnej filmu głosu dla warstwy narracyjnej użyczyli uznani aktorzy Teatru Miejskiego im. Witolda Gombrowicza w Gdyni Elżbieta Mrozińska i Dariusz Siastacz.

Elżbieta Mrozińska odtworzyła również zapadającą w pamięć jedną z głównych ról filmu- Matki Adama Dedio. Dużych umiejętności aktorskich, a także niemałej kondycji psychicznej i fizycznej wymagała rola Adama Dedio. Z powodzeniem poradził sobie z nią Artur Tomczak. W scenach był katowany i rozstrzelany. W autentycznej scenerii cmentarza marzł przy niemal mroźnej aurze leżąc półnagi w wykopanym na potrzeby filmu grobie.

Do niezapomnianych kreacji filmu należy niewątpliwie również zaliczyć rolę emerytowanego już aktora Andrzeja Richtera, który odegrał rolę grabarza. Wraz ze zdobywającym dopiero szlify aktorskie Krzysztofem Czerwińskim, który wcielił się w rolę jego pomocnika cmentarnego odtworzyli wymowną w przesłaniu historycznym scenę pochówku Adama Dedio.

Wśród nie mniej ważnych postaci w filmie wymienić należy kreacje Tomasza Paprockiego (zmierzył się z rolą oprawcy i kata Adama Dedio, którym był oficer Informacji Marynarki Wojennej kpt. Witold Bramczewski), Adriannę Góralską (odtworzyła rolę związanej konspiracyjnie i emocjonalnie z Adamem Dedio Teresy Guzowskiej,,Dubli”) i Tomasza Podsiadłego, który w filmie odegrał rolę związanego konspiracyjnie z Adamem Dedio Stanisława Kłosa,,Kulę-Strzałkowskiego”, a zarazem rywala Adama do serca,,Dubli”.

Do udanych ról epizodycznych zapisać też należy Mirosława Rymarza (Albert Forster), Macieja Żuchowskiego (Por. Wiktor Gębal), Roberta Ostrowskiego (Eugeniusz Menczak), Roberta Kampy (Dobry strażnik) i Tomasza Drózdy (Strażnik dozorujący widzenie).

W odegranych scenach w rolach drugoplanowych, a także jako statyści stanęli obok siebie związani już z teatrem studenci aktorstwa obok amatorów w tej dziedzinie sztuki wywodzących się spośród pracowników Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku (m.in. dr Piotr Semków w roli prokuratora Michała Ruadze) i funkcjonariuszy Aresztu Śledczego w Gdańsku. Wspierali ich mający już doświadczenie w podobnych przedsięwzięciach członkowie Stowarzyszenia Trójmiejskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznych.

Sceny filmu realizowano w autentycznych miejscach dramatu Adama i Marii Dedio, m.in. w Areszcie Śledczym w Gdańsku i na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku. Wykorzystano też teren Fortu Grodzisko i znajdującej się na nim kawiarni,,Forteczna”.

Szczególne podziękowania należą się od realizatorów przedsięwzięcia dla reżyser Natalii Korynckiej-Gruz, scenograf Joanny Macha i producent Danuty Myjkowskiej, które to osoby zezwoliły na wykorzystanie stworzonej na terenie więzienia scenografii do widowiska,,Inka 1946”.

Organizaję produkcji koordynowali Janusz Marszalec i Waldemar Kowalski

Film wyprodukowano na zlecenie Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN Oddział w Gdańsku. Realizacja Akademicka Telewizja Edukacyjna Uniwersytetu Gdańskiego.

Premiera filmu:

12 października 2007 roku o godz. 17.30 w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni.