RUCH ODRODZENIA ŻYDOWSKIEGO W POLSCE

15 października - 10 listopada 2011

otwarcie wystawy: 15 października 2010 (sobota), godz. 19.00 - 21.00

CSW Kronika, Rynek 26, Bytom

kurator: Stanisław Ruksza, na podstawie scenariusza Sebastiana Cichockiego

Prezentacja Ruch Odrodzenia Żydowskiego w Polsce w CSW Kronika towarzyszy wystawie izraelskiej artystki Yael Bartany … i zadziwi się Europa na 54. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji. Po raz pierwszy w ponad-stuletniej historii biennale, Polskę reprezentuje tworca z innego kraju. Projekt Yael Bartany, będący refleksją na temat relacji polsko-żydowskich, jak i możliwych scenariuszy rozwiązania konfliktu bliskowschodniego, został zgłoszony do konkursu biennale przez Sebastiana Cichockiego (byłego dyrektora programowego Kroniki, obecnie wicedyrektora Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) oraz Galit Eilat (niezależną izraelską kuratorkę, wspołpracującą z Van Abbemuseum w Eindhoven).

Głownym tematem filmowej trylogii Yael Bartany (w skład ktorej wchodzą prace Mary Koszmary, 2007, Mur i wieża, 2009, _Zamach, _2011), prezentowanej rownolegle w Wenecji i Bytomiu, jest działalność Ruchu Żydowskiego Odrodzenia w Polsce, stworzonego przez artystkę ruchu politycznego stawiającego sobie za cel metaforyczny powrot ponad trzech milionow Żydow do ojczyzny ich przodkow. Akcja filmu Bartany rozgrywa się w symbolicznej przestrzeni pełnej blizn po konfliktach etnicznych i wojnach. Splatają się tu ze sobą wątki dotyczące izraelskiego ruchu osadniczego, syjonistycznych marzeń, antysemityzmu, Holokaustu i palestyńskiego prawa do ziemi. Podczas pracy nad filmami artystka tworzyła fundamenty realnego ruchu społeczno-politycznego ROŻwP. Podczas prezentacji w Kronice, nacisk położony jest przede wszystkim na sam Ruch, jego realność i ideowy potencjał.

Mary Koszmary -- pierwsza część trylogii -- koncentruje się na złożonych relacjach pomiędzy Żydami, Polakami oraz wypędzonymi ze swoich ziemi Palestyńczykami. Młody aktywista, grany przez Sławomira Sierakowskiego, wygłasza przemowienie na pustym Stadionie Dziesięciolecia. Wzywa trzy miliony Żydow do powrotu do Polski. Odwołując się do modelu i estetyki filmow propagandowych z czasow ostatniej wojny, film porusza zagadnienia antysemityzmu i ksenofobii we wspołczesnej Polsce, tęsknoty za żydowską przeszłością wśrod liberalnej polskiej inteligencji, przywołuje także syjonistyczne marzenia o powrocie do Izraela.

Yael Bartana opowiadała o tym filmie w rozmowie z Sebastianem Cichockim na łamach włoskiego magazynu „Mousse": „To bardzo uniwersalna historia; podobnie, jako rodzaj społecznego laboratorium, traktowałam we wcześniejszych pracach Izrael, zawsze przyjmując perspektywę przybysza. To mechanizmy i sytuacje, ktore można zaobserwować na całym świecie. Moje ostatnie prace nie są tylko opowieścią o dwoch nacjach -- Polakach i Żydach. To uniwersalny obraz niemożności życia razem".

Drugi film wchodzący w skład trylogii -- Mur i wieża -- zrealizowany został na warszawskim Muranowie, gdzie zbudowano „pierwszy kibuc w Europie", będący rekonstrukcją fragmentu prowizorycznego osiedla, jakie żydowscy osadnicy wznosili podczas arabskiej rewolty lat 1936-1939 roku w czasach Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Kibuc w centrum Warszawy wydaje się być egzotyczną strukturą, pomimo że ulokowany został w miejscu stanowiącym niegdyś część „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej", a następnie getta. Film nawiązuje do heroicznych przedstawień żydowskich osadnikow, budujących państwo Izrael: pięknych i silnych mężczyzn i kobiet. Przedstawiano ich jako pełnych determinacji pionierow, ktorzy pomimo najbardziej niesprzyjających warunkow kolektywnie budowali domy, uprawiali ziemię, uczyli się, wychowywali dzieci, dzielili się dobytkiem i odbywali ćwiczenia wojskowe, by mężnie odeprzeć ataki wroga. Artystka wskrzesza w swoich pracach ten bezpowrotnie utracony świat, w całkowicie odmiennej konfiguracji politycznej i geograficznej początku XXI wieku. „Przywołuję przeszłość, czas socjalistycznej utopii, młodości i optymizmu -- czas, kiedy naprawdę probowano zrealizować modernistyczny ideał budowy nowego świata" -- mowi Bartana.

W swym najnowszym, wieńczącym trylogię filmie _Zamach _(ktorego wenecka premiera została, decyzją kuratorow, obudowana licznymi rownoległymi prezentacjami w polskich instytucjach sztuki), Yael Bartana poddaje „ostatecznemu sprawdzianowi" marzenia o zbudowaniu wielonarodowej wspolnoty, nowego społeczeństwa polskiego. Film rozgrywa się w niedalekiej przyszłości, podczas ceremonii pogrzebowej lidera Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce (w tej roli ponownie Sławomir Sierakowski), ktory ginie z rąk nieznanego zamachowca. Poprzez symboliczną śmierć lidera scalony zostaje mit nowego ruchu politycznego, ktorego działalność stanowić może konkretny projekt, możliwy do wdrożenia w najbliższej przyszłości w Polsce, Europie czy też na Bliskim Wschodzie. W filmie pojawiają się prawdziwe postaci polskiego życia publicznego m.in. znana kuratorka i historyczka sztuki Anna Rottenberg, pisarka i ilustratorka Alona Frankel czy też prawicowy publicysta Yaron London.W narrację wplecione zostały rownież głosy krytyczne wobec samego Ruchu, kwestionujące jego sens - czyniąc propozycję Bartany jeszcze bardziej ambiwalentną, niemożliwą do zaakceptowania ani po lewej ani prawej stronie politycznej barykady. Yaron London mowi w filmie podczas ceremonii pożegnalnej: „Tylko kompletni głupcy mogliby marzyć o utopijnym świecie, w ktorym nagle wymazane zostają stulecia pogromow i nienawiści. Tylko ktoś, kto nie zdaje sobie sprawy, że państwo Izrael jest jedyną ojczyzną Żydow i że bez niego będą bezdomni, może poświęcić życie bezrozumnemu zadaniu sprowadzenia Żydow z powrotem do Polski. Dla nas, Żydow, to nie jest obietnica pełna nadziei. To koszmar." Pokaz w Pawilonie Polonia komentowany był szeroko w mediach, także nieartystycznych: recenzje pojawiły się m.in. w „The Times", „Economist", „Guardian", rozgorzały dyskusje na forach i portalach internetowych, od „Frondy" po „Midrasza". W przyszłym roku w Berlinie członkowie Ruchu zbiorą się po raz pierwszy na kongresie - będzie to kolejny test na możliwość przekucia artystycznej fantasmagorii w polityczną siłę.

Projekt Yael Bartany (filmy oraz podwaliny ruchu politycznego) to eksperymentalna forma grupowej psychoterapii, podczas ktorej narodowe demony budzone są i wywlekane na światło dzienne. Abstrahując od złożonego obrazu stosunkow polsko-żydowskich, jest to uniwersalna opowieść o gotowości na przyjęcie obcego i problemie integracji kulturalnej, w niestabilnym świecie w czasach politycznych rewolt. Bartana bada reakcje na powrot „dawno niewidzianego sąsiada" i wskrzesza zapominany motyw alternatywnych lokalizacji państwa Izrael (jak np. Uganda), rozważanych niegdyś przez syjonistow. W świetle Arabskiej Wiosny i społecznych protestow na ulicach izraelskich, idea Ruchu stanowi konceptualny ładunek wybuchowy o nieznanej sile rażenia.

Na wystawie zaprezentowane zostaną Trylogia: Mary Koszmary, Mur i wieża, Zamach i liczne materiały Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce, a także wcześniejszy film Yael Bartany Summer Camp (2007) oraz syjonistyczne kroniki filmowe.

Yael Bartana urodziła się w 1970 roku w Kfar Yehezkel w Izraelu. Zajmuje się filmem, fotografią, instalacjami wideo i dźwiękowymi. Jest autorką licznych wystaw indywidualnych, m.in. w PS1 w Nowym Jorku, Moderna Museet w Malmo, Center for Contemporary Art w Tel Awiwie, Kunstverein w Hamburgu, Van Abbemuseum w Eindhoven czy Fridericianum w Kassel.

Brała udział w prestiżowych wystawach takich jak Manifesta 4, Frankfurt (2002), 27 Biennale w Sao Paulo (2006), documenta 12 w Kassel (2007) i Biennale Sztuki w Wenecji (2011). W swoich pracach realizowanych w Izraelu Bartana zajmowała się tym, w jaki sposob wojna, rytuały militarne i poczucie zagrożenia wpływają na codzienne życie. Od roku 2008 roku pracuje rownież w Polsce, tworząc projekty na temat historii stosunkow polsko-żydowskich i jej wpływu na dzisiejszą tożsamość Polakow. Jest laureatką wielu nagrod, m.in. Artes Mundi 4 (Walia, 2010), nagrody Anselma Kiefera (2003), Prix Dazibao (Montreal, 2009), Prix de Rome (Rijksakademie, Amsterdam, 2005), Dorothea von Stetten Kunstpreis (Kunstmuseum Bonn, 2005), Nathan Gottesdiener Foundation Israeli Art Prize (2007). Yael Bartana jest redaktorką artystyczną Krytyki Politycznej.

Wystawa dzięki uprzejmości Narodowej Galerii Sztuki Zachęta w Warszawie.

bilety:

wstęp wolny