od X wieku do czasów współczesnych

Ekspozycja przygotowana przez Polsko-Chińską Fundację Promocji Kultury i Sztuki Dong Feng z Krakowa, jest wyjątkową okazją do bezpośredniego kontaktu z kulturą i sztuką Chin. Kruche i zarazem szczególnie piękne skarby Państwa Środka są prezentowane w tradycyjnych chińskich gablotach.

Liczne wazy, wazony, czajniki oraz figury reprezentują najbardziej charakterystyczne zjawiska, rodzaje i kierunki rozwoju szlachetnej sztuki porcelany. Obrazują etapy rozwoju technik zdobienia, zmian i udoskonaleń wprowadzonych w różnych okresach historycznych - od czasów panowania kolejnych dynastii, aż do dzisiejszej rządu Chińskiej Republiki Ludowej.

Obiekty pochodzą w większości z Jingdezhen - Chińskiej Stolicy Porcelany. Ekspozycję wzbogacono także egzemplarzami wypożyczonymi z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie i ze zbiorów prywatnych.

Wystawie towarzyszą filmy edukacyjne (prezentujące tradycyjne techniki i etapy wytwarzania porcelany) oraz konkurs plastyczny z atrakcyjnymi nagrodami, przeznaczony dla szkół z regionu województwa śląskiego.

PORCELANA CHIŃSKA ------------------------------------------

Przemysł porcelanowy, odgrywający w Chinach bardzo istotną rolę, dostarczał gospodarstwom domowym naczyń, świątyniom wyrobów kultowych, a dworom władców wszystkiego, czego sobie zażyczyli, a co możliwe było do wykonania z tak szlachetnej materii. Powstały wielkie ośrodki skupiające dziesiątki, a nawet setki manufaktur, których jedynym przeznaczeniem było zapewnienie nieprzerwanych dostaw dzieł porcelanowych dla całego kraju. Jednymi z najsławniejszych centrów produkcji były: Hutianyao, Longquanyao, Dingyao, Yaozhuyao, Ruyao, Guanyao i Jingdezhen. Ostatni z wymienionych, Jingdezhen, osiągnął za panowania Dynastii Yuan tak duże znaczenie, że uzyskał tytuł Chińskiej Stolicy Porcelany, a przedmioty pochodzące z jego pieców uznane zostały za wzór doskonałości techniki i piękna.

Właśnie z Chińskiej Stolicy Porcelany pochodzi większość dzieł prezentowanych na wystawie zorganizowanej przez Polsko-Chińską Fundację Promocji Kultury i Sztuki Dong Feng. Kilkadziesiąt pięknych i oryginalnych obiektów reprezentuje najbardziej charakterystyczne zjawiska, rodzaje i kierunki rozwoju tej sztuki. Omówienie wszystkich problemów i zagadnień tak szczególnego zjawiska, potocznie zwanego porcelaną chińską, wymagałoby czasu adekwatnego do skali zjawiska, co wydaje się nierealne, można jedynie przybliżyć najbardziej znaczące osiągnięcia z nim związane.

Wystawa Historia porcelany chińskiej od X wieku do czasów współczesnych

obrazuje etapy rozwoju technik zdobienia, zmian i udoskonaleń wprowadzonych w różnych okresach, za czasów panowania kolejnych dynastii:

• począwszy od X wieku, tzw. okresu Pięciu Dynastii (907-960), w którym pośród wyrobów porcelanowych najbardziej charakterystyczne były seladony o gładkich i cienkich ściankach, regularnych kształtach i wyjątkowo delikatnych brzegach;
• poprzez czasy panowania Dynastii Song (960-1279), kiedy najwyższy poziom uzyskała porcelana Qingbai i poszerzyła się gama kolorów – o zielony i pierwsze odcienie czerwieni;
• Dynastię Yuan (1279-1368), za czasów której wielkim osiągnięciem – często określanym mianem “kamienia milowego' w historii zjawiska – stało się zastosowanie w produkcji prawie czystego kaolinu, co umożliwiło dalszy wspaniały rozwój technik wytwarzania i dekoracji szlachetnego materiału;
• okres panowania Dynastii Ming (1368-1644), która doprowadziła niemal do perfekcji produkcję porcelany Qinghua i rozwinęła techniki malarstwa naszkliwnego;
• po “Złoty Wiek' porcelany za rządów Dynastii Qing (1644-1911), gdy nowe techniki malarstwa naszkliwnego (na przykład fencai) w połączeniu z inwencją rzemieślników zaowocowały powstaniem dzieł o niespotykanych wcześniej kształtach i kolorystyce.

Pokazywane przy tej okazji na wystawie krótkie filmy – prezentujące tradycyjne techniki i etapy wytwarzania porcelany – pozwalają nam zdać sobie sprawę, jak skomplikowany i wymagający jest to proces. Oglądając końcowy efekt pracy artystów i rzemieślników, tym większy budzą nasz podziw i uznanie.

W pierwszej kolejności glinka porcelanowa wydobywana jest na powierzchnię i przygotowywana – przez długotrwałe ugniatanie, aż do uzyskania jednolitej miękkiej masy – do dalszej obróbki. Tak przygotowaną glinkę kształtuje się w kulę, którą umieszcza się na kole garncarskim (często nożnie napędzanym). W czasie wirowania koła dłońmi i palcami kształtowana jest zamierzona forma – wazon, misa, czarka. Po uzyskaniu zamierzonego kształtu wyrób jest nieco podsuszany, a następnie ponownie na kole garncarskim obtaczany metalowymi, nożopodobnymi narzędziami, aby usunąć nadmiar glinki i uzyskać właściwą, jednolitą grubość ścian oraz idealny kształt. W dalszych etapach produkcji surowy przedmiot był ozdabiany. Istnieją trzy podstawowe techniki zdobienia porcelany. Zdobienia reliefowe, do których zalicza się: drapanie, relief na pół noża, druk pieczęciowy, relief wypukły i technikę estampażu. Techniki malowania porcelany, takie jak: podszkliwne malarstwo kobaltowe (Qinghua – najbardziej rozpowszechniony sposób zdobienia), czerwień podszkliwna (technika malowania jest identyczna z Qinghua, ale jako pigment wykorzystywany jest tlenek miedzi w miejsce tlenku kobaltu) i cała gama malarstwa naszkliwnego: emalie pięciu kolorów, fencai, doucai i tak zwane malarstwo zachodnie. Ostatnią techniką zdobienia jest pokrywanie porcelany kolorowymi szkliwami. Najbardziej cenione są szkliwa w kolorach czerwieni, np. bycza krew, czerwień szlachetnego kamienia itp. Bardzo często do nazwania wielu odmian czerwieni używa się określenia czerwień Jun. Nazwa pochodzi od miejscowości Jun, w której za rządów Dynastii Song po raz pierwszy w historii ceramiki udało się uzyskać różne czerwienie na bazie tlenku miedzi, w atmosferze redukcyjnej pieca. Inne typy szkliw to: szkliwa cieknące, krystaliczne, dwuwarstwowe i szereg innych odmian o przeróżnej kolorystyce.

Od momentu, kiedy porcelana znalazła się w powszechnym użyciu, zmieniła Chiny i Chińczyków. Ze względu na swoją wartość stanowiła swego rodzaju dworską walutę służącą do kupowania stanowisk w administracji państwowej. Była także oryginalnym i cenionym instrumentem muzycznym. Podania mówią, że chiński muzyk – zachwycony pięknem wyrobów porcelanowych – odkrył ich wartości muzyczne, gdy trącił bambusową pałeczką jeden z nich, a ten odpowiedział wspaniałym i czystym brzmieniem (tylko porcelana najwyższej jakości wydaje czysty i donośny dźwięk). Czarki porcelanowe stały się nawet przedmiotem typowo chińskiej formy hazardu – gry o bardzo ciekawych regułach. Każdy z graczy napełniał swoje porcelanowe naczynie herbatą, następnie czekał i sprawdzał, co jakiś czas, czy napój już wyparował. Wygrywał ten, którego czarka wyschła ostatnia (porcelana o cieńszych ściankach – tak ceniona – krócej trzymała ciepło, przez co jej zawartość parowała wolniej; z kolei czystsza biel porcelany – tak pożądana – odbijała światło słoneczne lepiej i zapobiegała rozgrzewaniu się naczynia).