HALKA OD PODSZEWKI. Narodziny spektaklu

Tomasz Zakrzewski

Wystawa fotograficzna zorganizowana z okazji Jubileuszu 60-lecia Opery Śląkiej w Bytomiu.

Tomasz Zakrzewski od kilku już lat zaprzyjaźniony z Operą Śląską zdołał dogłębnie poznać specyfikę operowego świata. Z jednej strony dokumentuje i zapisuje każdy nowy spektakl, utrwala i pozwala przyjrzeć się temu, czego tak naprawdę nie ma, bo trwało zaledwie chwilę. Z drugiej strony jego zdjęcia są formą artystycznego wyrazu, interpretacji tego co działo się na scenie. Te fotografie ocalają wiele ze spektaklu, z jego atmosfery, oddają ulotny klimat muzycznego widowiska – ocalają od zapomnienia kształt sceniczny dzieła. Mówią o teatrze operowym. Wzajemne współdziałanie muzyki, plastyki i ruchu sprawia, że przed oczyma publiczności powstaje obraz o niezwykłym uroku. I ten obraz starają się jego fotografie zatrzymać.

Zdjęcia ze spektaklu teatralnego zaliczyć można do dokumentów życia społecznego, a ściślej kulturalnego, które zbiera się, opracowuje i udostępnia w niewielu tak naprawdę miejscach. Nie wszyscy wiedzą, że fotografie ze spektakli premierowych powstają jeszcze przed premierą, najczęściej na ostatnich próbach generalnych. Mają one niebagatelny wpływ na odbiór dzieła, w sposób znaczący bowiem kształtują jego wizerunek. Spektakl operowy jest rzeczą nietrwałą. Po jakimś czasie niszczą się dekoracje, kostiumy i rekwizyty zamykane są w magazynach, pozostają jedynie nagrania z premier. Nie filmuje się prób, a program teatralny i zestaw zdjęć pozostają na ogół jedynymi dostępnymi w teatrze materialnymi śladami przedstawienia. Każde kolejne wystawienie tytułu coraz bardziej oddala nas od oryginału. Nie ma dwóch takich samych spektakli. Każdy prezentuje się widzowi jednorazowo, mimo, że wykorzystuje sztuki umożliwiające wielokrotność odbioru.

Po raz pierwszy w Operze Śląskiej powstała wystawa dokumentująca pracę nad dziełem operowym. A więc nie jest to już tylko typowy dokument dzieła utrwalający przedstawienie, ale dokument pracy, który powstawał w trakcie przygotowań i w dniu premiery został ukończony. Wystawa ta powstała z potrzeby wypowiedzenia nastroju, myśli, odczucia piękna, obrazu i dźwięku, z chęci podzielenia się tymi doznaniami z innymi ludźmi. Udokumentowała ważne dla teatru wydarzenie – pracę nad premierą Halki Stanisława Moniuszki z okazji Jubileuszu 60-lecia Opery Śląskiej. Przedstawienie, które już przeszło do historii.

Możecie Państwo zobaczyć jak wyglądał proces powstawania spektaklu: pierwsze spotkanie realizatorów, przymiarki do prób inscenizacyjnych, pierwsze próby techniczne i z artystami na scenie – jeszcze długo bez dekoracji i kostiumów. Razem z fotografem zaglądamy do pracowni: krawieckiej, zdobniczej, podglądamy pracę na sali baletowej i ćwiczenia w chórówce, potem spotykamy wszystkich artystów na scenie – już z muzykami w orkiestronie. Całościowe próby - wydaje się, że coraz więcej chaosu, coraz mniej czasu. Mijamy ludzi teatru w przejściach, na korytarzach, zaglądamy przez zamknięte okna i otwarte drzwi, spoglądamy co się dzieje na podwórku operowym, stoimy za kulisami. Jeszcze ostatnie poprawki, uwagi i przygotowania. Publiczność na sali, cisza, gasną światła, dyrygent za pulpitem, podniesiona zostaje kurtyna… Proces tworzenia właśnie się zakończył.

Fotografie autorstwa Tomasza Zakrzewskiego dadzą Państwu możliwość zobaczenia świata operowego od kulis, takim jakim go nie widzimy, którego codziennego piękna i trudu nie dostrzegamy.