Wielcy kompozytorzy – mistrzowskie wykonania – koncert symfoniczny
- 20 maja 2022, piątek» 19:00
Jerzy Maksymiuk – dyrygent
Paweł Kowalski – fortepian
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej
Janusz Ciepliński – prowadzenie
Program:
Ludwig van Beethoven – III Koncert fortepianowy c-moll op. 37
Ludwig van Beethoven – III Symfonia Es-dur Eroica op. 55
Kiedy Ludwig van Beethoven przedstawiał wiedeńskiej publiczności swoje trzecie dzieło z koncertującym fortepianem, pracował już nad Eroiką. Symfonia otrzymała ten sam co Koncert c-moll numer porządkowy, ale na tym podobieństwa między oboma arcydziełami się kończą. Są one tak różne, jak odmienne były postaci ich „patronów” – drugiego klasyka wiedeńskiego i cesarza Francuzów.
III Koncert fortepianowy c-moll op. 37 to jedno w wielu dzieł Beethovena, w których słychać wyraźne wpływy Mozarta. Znane było uwielbienie młodego Ludwiga dla dzieł Wolfganga Amadeusa – Beethoven żałował, że nie dane mu było zostać uczniem Mozarta. Geniusze właściwie rozminęli się w Wiedniu: po ostatecznej przeprowadzce Beethovena do muzycznej stolicy Europy, Mozart już spoczywał w anonimowym grobie. Komponując swój Koncert c-moll Beethoven, na co wskazuje wielu badaczy, miał w pamięci utrzymany w tej samej tonacji Koncert fortepianowy KV 491 Mozarta. Anegdota głosi, że gdy pewnego razu Beethoven przechadzał się w towarzystwie przyjaciela Johanna Cramera, również kompozytora i pianisty, usłyszeli dobiegający z jednego z mijanych domów finał Koncertu c-moll Mozarta. Beethoven miał wówczas zakrzyknąć: „Cramer, Cramer! Nigdy nie będziemy w stanie zrobić czegoś takiego!”. A jednak udało się Beethovenowi stworzyć coś zupełnie osobistego, a zarazem naznaczonego Mozartowskim duchem. Zrobił nawet więcej: oddając hołd uwielbianemu mistrzowi, zarazem przekroczył ramy Mozartowskiego, klasycznego koncertu fortepianowego. Dzieło powstało prawdopodobnie w 1800 roku, jednak wykonane zostało po raz pierwszy trzy lata później, razem z II Symfonią i oratorium Chrystus na Górze Oliwnej. Klasyczna forma koncertu obejmuje trzy części: bardzo mozartowskie w charakterze Allegro con brio, z niezwykle rozbudowaną partią orkiestrową, głęboko liryczne Largo oraz typowo już beethovenowskie, zadziorne Rondo.
„Kiedy Beethoven rozgniewał się na coś lub kogoś, nie mógł zdzierżyć nawet widoku zapisanego imienia tego człowieka lub rzeczy”, pisze Jan Swafford w znakomitej biografii mistrza z Bonn. Dlatego z karty tytułowej III Symfonii Es-dur op. 55 „Eroiki” kompozytor wydrapał dedykację dla Napoleona z taką wściekłością, spowodowaną wieścią o obwołaniu się przez korsykańskiego kaprala cesarzem, że do dziś możemy podziwiać dziurę w papierze. Jednak u dołu tej samej kartki widnieje dopisek ołówkiem: „Napisane o Bonapartem”. Z taką też adnotacją Beethoven wysłał rękopis symfonii wydawcy. Tyle jeśli chodzi o stabilność uczuć Beethovena – tak przecież ludzką i zrozumiałą.
Jedna z najsłynniejszych symfonii w dziejach zrodziła się z potrzeby stworzenia utworu programowego, wyrażającego ideę prometeizmu, która prześladowała Beethovena już od dłuższego czasu: temat „prometejski”, wykorzystany w finale Eroiki, pojawił się w twórczości Beethovena znacznie wcześniej niż w 1803 roku, podczas komponowania III Symfonii – najpierw w zbiorze kontredansów, później w wariacjach fortepianowych, a wreszcie w balecie Twory Prometeusza z 1801 roku. III Symfonia powstawała w burzliwych dla Europy i dla samego Beethovena czasach, w okresie nazywanym w twórczości kompozytora „heroicznym”. I rzeczywiście, Eroica wydaje się dziełem herosa, jej proporcje i rozmach stworzyły nowy wzorzec, do którego mieli sięgać twórcy następnych epok. Dzieło o rozmiarach dwukrotnie obszerniejszych niż obie poprzednie symfonie Beethovena przekraczało granice wyznaczone przez XVIII-wieczne wzorce symfoniczne, wykraczało także poza możliwości percepcyjne większości współczesnych odbiorców. Beethoven zamiast przymilać się do publiczności, szokował, prowokował, rzucał wyzwanie. Szczególnie może w części drugiej, która jest marszem żałobnym. Kto umarł – idea Napoleona jako człowieka wolności czy może świat dawnej symfoniki, nie nadużywającej kotłów, blachy i repryz?
„Wyobrażony heros zginął i został pogrzebany, podczas gdy realny Napoleon triumfował na polach bitew. Bardziej niż śmierć bohatera symfonia upamiętniała więc teraz śmierć pewnego marzenia”, pisze Jan Swafford. Zawierzenie jakiemukolwiek bohaterowi czy przywódcy, militarnemu czy duchowemu, prędzej czy później musi skończyć się gorzką porażką i co najmniej darciem kartek czy obalaniem pomników. Zupełnie inaczej ma się sprawa z zawierzeniem czystej muzyce. A najlepiej – muzyce Ludwiga van Beethovena.
The Tenors & Diva
17 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET
Warmińsko – Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego
Bartosza Głowackiego 1 Olsztyn
1 696muzyka
Aleksandra Radomska "Zajedzie nas ten samorozwój"
17 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 80zł
Kuźnia Społeczna
Marka Kotańskiego 1 Olsztyn
68 647teatr
Najpiękniejsza muzyka włoska!
14 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 145zł
Filharmonia Warmińsko-Mazurska
ul. Głowackiego 1 Olsztyn
88 313teatr
NOWY PROGRAM ZŁOTE MYŚLI
14 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 99zł
Aula im. Anny Wasilewskiej
ul. Kościńskiego 11 Olsztyn
75 385teatr
Czesław Śpiewa w MOK Olsztyn
13 października 2024 - 19:00
Kuźnia Społeczna
ul. Marka Kotańskiego 1 Olsztyn
2 513muzyka
Narodowy Balet Gruzji "Sukhishvili"
13 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 150zł
Filharmonia Warmińsko-Mazurska
ul. Głowackiego 1 Olsztyn
47 065teatr
Klimakterium i już
13 października 2024 - 16:00 | KUP-BILET | 120zł
Centrum Konferencyjno-Szkoleniowe UWM
ul. B. Dybowskiego 11 Olsztyn
39 135teatr
Narodowy Balet Gruzji "Sukhishvili"
13 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 150.00/245.00złjest więcej terminów
Warmińsko – Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego
Bartosza Głowackiego 1 Olsztynjest więcej miejsc
1 999 357teatr
Czesław Śpiewa
13 października 2024 - 19:00 | KUP-BILET | 69.00zł
Kuźnia Społeczna
ul. Kotańskiego 1 Olsztyn
240 618muzyka