Muzyka dworów europejskich

Miejsce: Stary gmach MN

Wykonawcy:

• Marek Rzepka - bas
• Alexis Kostenko - dyrygent/flety

Arte dei Suonatori

• skrzypce: Aureliusz Goliński, Marta Mamulska, Ewa Golińska, Martyna Pastuszka, Anna Nowak, Adam Pastuszka
• altówki: Dymitr Olszewski, Bodo Lonartz
• viola da gamba: Heike Johanna Lindner
• wiolonczele: Bas van Hengel, Anna Katyńska
• klawesyn: Joanna Boślak – Górniok
• lutnia: Andreas Arend
• obój/flet prosty: Christopher Colin

Program:

Marc-Antoine Charpentier (1643-1704)

• Ouverture (le Malade imaginaire, 1673)
• Entrée de ballet (le Malade imaginaire, 1673)
• Combat (le Malade imaginaire, 1673)
• Air de Pan „Laissez, bergers” (le Malade imaginaire, 1673)
• Les Zéphyrs (le Malade imaginaire, 1673)

Marin Marais (1656-1728)

• Ouverture (Alcyone, 1706)
• Marche pour les Matelots (Alcyone, 1706)

Marc-Antoine Charpentier

• Prélude (David & Jonathas, 1688)

Henry Desmarest (1661-1741)

• Air des Furies (Didon, 1693)

Jean-Baptiste Lully (1632-1687)

• Marche pour la Cérémonie des Turcs (le Bourgeois Gentilhomme, 1670)
• Air de Roland „Ah j’attendray lontemps” (Roland, 1685)
• La Pompe funebre (Alceste, 1674)

Marc-Antoine Charpentier

• Bruit d’armes (David & Jonathas, 1688)

Jean-Baptiste Lully

• Air de Mars „Que rien ne trouble ici" (Thésée, 1675)

Henry Desmartes

• Rondeau pour les trompettes (Didon, 1693)

Jean-Baptiste Lully

• Air de Mars „Partez, allez, volez" (Thésée, 1675)

Henry Desmartes (1661-1741)

• Menuet (Didon, 1693)
• Prélude (Didon, 1693)

Jean de Cambefort (ok. 1605-1661)

• Ouverture (Ballet de la Nuit, 1653)

André Campra (1660-1744)

• Passacaille (Idoménée, 1712)

Marc-Antoine Charpentier

• Premiere Leçon de Ténebres du Mercredy Saint H.120
• Premiere Leçon de Ténebres du Jeudy Saint H.121
• Premiere Leçon de Ténebres du Vendredy Saint H.122

Marek Rzepka

W roku 1989 zdobył pierwszą nagrodę na festiwalu w Kołobrzegu. Studiował śpiew w Krakowie i w Dreźnie. Szeroki repertuar artysty sięga od dzieł historycznych po współczesne kompozycje z gatunku opery, oratorium i pieśni. Śpiewał utwory Lottiego, Zelenki pod kierunkiem Andrew Parrotta, Kantatę o kawie z Akademią Muzyki Dawnej w Berlinie. Koncertował ze Stevenem Stubbsem, Helmutem Rillingiem, Ludgerem Rémy i na naszym festiwalu pod kierunkiem Eduardo Lópeza Banzo.

Marek Rzepka daje regularne koncerty z Balthasar Neumann Ensemble pod dyrekcją Thomasa Hengelbrocka. Był już gościem w Mediolanie, Bolonii, na Schleswig-Holstein Musikfestival, Haendelfestspiele w Halle, na Festiwalach Schwetzinger i Rheingau. Uczestniczył w przedstawieniach opery Monteverdiego Il ritorno d'Ulisse in patria w Brukselii oraz we Francji, Luksemburgu, Australii i USA.

Alexis Kostenko

Flecista absolutny – gra na wszystkich typach fletów. Jako czternastolatek ukończył konserwatorium na flecie poprzecznym, lecz później w Paryżu i Amsterdamie studiował grę na fletach historycznych - poprzecznych oraz prostych.

Dzięki swej wszechstronności Alexis zapraszany był od początku kariery do współpracy przez orkiestry symfoniczne: Philharmonie der Nationen, Ensemble Orchestral de Paris, Ensemble Orchestral de Basse Normandie, Orchestre de Bretagne, Orchestre d'Auvergne. Występował z orkiestrami romantycznymi: Anima Aeterna, Orchestre Révolutionaire et Romantique; zabiegały o niego zespoły barokowe i klasyczne: Capriccio Stravagante, La Grande Ecurie et la Chambre du Roi, Le Concert d'Astrée, Mozart Akademie. Pracował pod dyrekcją między innymi Tona Koopmana, Roya Goodmana, Johna Eliota Gardinera, Jos van Immerseela, Mścisława Rostropowicza, Josa van Veldhovena, Emmanuelle Haime, Fabio Biondiego.

Brał udział w nagraniu kilkudziesięciu płyt, w tym jako solista niezwykle trudnego koncertu fletowego Carla Nielsena.

Od kilku lat stoi na czele dwóch zespołów muzyki dawnej: La Bergamasca i Les Musiciens de Monsieur Croche. Z Arte dei Suonatori współpracuje od roku 2000 i nagrał z nami płytę z koncertami fletowymi C.Ph.E. Bacha. Kolejne nagrania wkrótce.

Arte dei Suonatori

Należy dzisiaj do czołówki polskich orkiestr grających na instrumentach dawnych i jest wśród polskich zespołów barokowych formacją koncertującą najczęściej i najregularniej.

Dzięki systematycznej, intensywnej pracy oraz dzięki artystycznym kontaktom z najwybitniejszymi muzykami europejskimi, amerykańskimi i japońskimi orkiestra wypracowała swój własny, indywidualny styl wykonawczy, charakteryzujący się pięknym brzmieniem, żywiołową, a jednocześnie głęboką ekspresją oraz łatwością w przyswajaniu sobie różnych muzycznych stylów i idiomów estetycznych. W zgodnej opinii krytyków oraz publiczności orkiestra Arte dei Suonatori jest jednym z najciekawszych zjawisk na europejskiej scenie muzyki dawnej ostatnich lat.

Wydane przez zespół płyty spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem międzynarodowej krytyki muzycznej i licznymi wyróżnieniami prasy muzycznej (Diapason d'Or, Gramophone Editor's Choice, Choc du Monde de la Musique, Luister 10, 10 de Repertoire, Classics Today, Classic CD). W roku 2006 ukazała się kolejne płyty nagrane dla francuskiej wytwórni Alpha oraz szwedzkiej BIS Records.

Orkiestra Arte dei Suonatori jest inicjatorem i głównym bohaterem festiwali „Muzyka dawna - persona grata", „Muzyka w Raju" (Paradyż), „Festiwal Trzech Baroków" (Wrocław), „Festiwal Barokowych Smyczków i Strun" (Poznań), Festiwal Haendlowski (Toruń).

Za swoją działalność otrzymała "Medale Młodej Sztuki" oraz nagrodę TVP Kultura. Nominowana była do nagrody kulturalnej „Pegaza" oraz kilkukrotnie do „Paszportów" tygodnika „Polityka". W roku 2006 orkiestra została wyróżniona prestiżową Nagrodą Artystyczną Miasta Poznania. Wśród solistów i dyrygentów, z którymi orkiestra współpracowała są między innymi: Paul Goodwin, Micaela Comberti, Hidemi Suzuki, Rachel Brown, Sirkka- Liisa Kaakinen, Gabriele Cassone, Eduardo López Banzo, Davitt Moroney, Hille Perl, Alice Piérot, Alberto Rasi, Roberta Invernizzi, Matthew White, Alexis Kossenko, Dan Laurin, Barthold Kuijken, Ryo Terakado, Reinhard Goebel, Salomé Haller, Robert Hill, Maria Keohane, Allan Rasmussen, Kati Debretzeni, Bolette Roed, Aline Zylberajch i Rachel Podger.

O programie

Ciemne Jutrznie – tak tradycyjnie nazywa się nabożeństwa poranne, niegdyś nocne, odprawiane w czasie Triduum Paschalnego. Tradycyjna łacińska nazwa i jej francuski przekład podkreślają miejsce czytań: Lectiones tenebrarum, leçons de ténèbres. Sprawa nazewnictwa dziś się skomplikowała, bo według współczesnej polskiej nomenklatury dawna jutrznia (matutinum) to godzina czytań, podczas gdy miano jutrzni przysługuje temu, co kiedyś zwano laudesami. Jakby tego było mało, tam gdzie się odprawia Ciemne Jutrznie, łączy się obydwa nabożeństwa (matutinum i laudes).

Modlitwie towarzyszy wyjątkowa oprawa. A oto opis przedsoborowej liturgii Ciemnych Jutrzni: „Poza sześciu świecami na ołtarzu, pali się piętnaście świec na wielkim trójkątnym świeczniku umieszczonym w chórze. Po każdym psalmie gasi się jedną z tych piętnastu świec, następnie w czasie śpiewu kantyku Zachariasza gasną świece na ołtarzu i wszystkie inne lampy w kościele. Tak więc, ponieważ oficjum składa się tylko z czternastu psalmów, pozostaje przy końcu jedno tylko światło, umieszczone u góry trójkątnego świecznika.” (Louis Bouyer, Misterium paschalne, tłum. A. Zuberbier, Kraków 1973, s. 39)

W Ciemnych Jutrzniach szczególne miejsce przypada Lamentacjom Jeremiasza, które w tym nabożeństwie należą do śpiewanych czytań biblijnych i jak po każdym czytaniu następuje po nich responsorium. Responsoria Ciemnych Jutrzni czerpią teksty z Ewangelii i ze starotestamentalnych zapowiedzi Męki.

Skąd w tym nabożeństwie Lamentacje Jeremiasza? Nad kim ten lament? Nad Synem Człowieczym, pojmanym, biczowanym, cierniem ukoronowanym, skazanym na śmierć, dźwigającym krzyż, oddającym ducha i pogrzebanym? W pewnej mierze tak, ale trzeba pamiętać o słowach Jezusa niosącego krzyż: „Córki jerozolimskie, nie płaczcie nade Mną; płaczcie raczej nad sobą i waszymi dziećmi.” I płaczemy. Jak Jezus nad zaślepieniem faryzeuszy, jak prorocy nad narodem, które odwrócił się od Boga. Każda część śpiewanych lamentacji kończy się wersetem „Jerusalem, Jerusalem, convertere ad Dominum Deum tuum” („Jeruzalem, Jeruzalem, nawróć się do Pana Boga twego”). Ten werset, wzięty z Księgi Lamentacji i wielokrotnie powtarzany, przywołuje wiele treści. Nieszczęścia opisane w Jeremiaszowych Trenach można rozumieć jako symboliczny opis cierpień człowieka, który odszedł od Boga. Wezwanie do nawrócenia nie jest wypowiedziane z pozycji siły. To raczej słowo współczucia wypowiadane przez Ukrzyżowanego. Krzyż nie ma być znakiem potępienia kogokolwiek, ale zbawienia każdego człowieka, także tych, którzy nie wiedząc, co czynią, wyrządzają krzywdę bezbronnym. Niełatwa w odbiorze, męcząca monotonią Pasja Arvo Pärta kończy się promiennym durowym akordem. To tak jak gdyby w ciemności rozbłysło światło. To samo mówi symbolika Ciemnych Jutrzni. „A światło w ciemności świeci i ciemności go nie ogarnęły” – powiada Jan, umiłowany uczeń Mistrza.

Błażej Matusiak OP