Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!

Sztuka rusznikarska XVI – XX wieku

Wystawa poświęcona głównie broni palnej, została przygotowana przez Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie. Była prezentowana już w sześciu polskich muzeach. W konkursie na Najciekawsze Wydarzenie Muzealne 2003 roku otrzymała nagrodę Sybilli, będącą muzealnym Oscarem.

Wystawa ma układ chronologiczny, zgodnie z przemianami konstrukcyjnymi i zdobnictwem charakterystycznym dla czasu powstania. Eksponaty zostały umieszczone w specjalnie zaprojektowanych gablotach pionowych (10 szaf) i sześciu gablotach poziomych

Prezentację rozpoczynają przykłady myśliwskiej broni białej, drzewcowej i miotającej. W gablocie wyeksponowano miecze myśliwskie, jeszcze o średniowiecznej proweniencji, kordelasy myśliwskie (XVII –XIX w.), oszczepy z przełomu XVII na XVIII wiek, kusze i łuki.

W drugiej gablocie zaprezentowano myśliwską broń palną, w której zastosowano wynaleziony i udoskonalony w XV wieku zamek lontowy, a następnie jeszcze doskonalszy zamek kołowy (XVI wiek), dwa przykłady broni z zamkiem skałkowym. Na muszkietach i arkebuzach zwracają uwagę bogate dekoracje o motywach myśliwskich.

Kolejna gablota zawiera przykłady myśliwskiej broni palnej powstałej w przeciągu XVII i XVIII wieku, broni wielostrzałowej, ładowanej od tyłu, czy też specjalnie konstruowanej (arkebuz dla strzelca praworęcznego – lewoocznego, przygotowany dla biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, Księcia Warmińskiego). W czwartej i piątej gablocie wyeksponowano myśliwską broń palną o zamku skałkowym, strzelby i sztucery powstałe w XVII i XVIII wieku. Wśród innych - strzelbę skałkową używaną przez traperów – kolonistów w Ameryce Północnej, o wyjątkowo długiej lufie, a także sztucer skałkowy powstały w pracowni wrocławskiego rusznikarza Alberta Heinricha Nusbauma.

W latach 30 XIX wieku broń z zamkiem skałkowym została w Europie wyparta przez strzelby kapiszonowe, dające początek rozwoju nowoczesnej broni palnej. Szósta gablota zawiera sztucery, dubeltówki i strzelby kapiszonowe, broń myśliwską ładowaną od przodu.

W gablotach: siódmej, ósmej i dziewiątej zaprezentowano myśliwską broń palną - iglicową, w większości ładowaną od tyłu. Wyeksponowana broń (sztucery, dubeltówki, kniejówki, karabinki), powstała w XIX i XX wieku, w wytwórniach niemieckich, śląskich – w Jeleniej Górze i Legnicy (sygn. A. Bartsch in Liegnitz), belgijskich, francuskich, austriackich.

Pod obrazem śląskiego malarza Ubite ptactwo i pies myśliwski wystawiono trzy siedemnastowieczne przykłady broni (dwie strzelby skałkowe i arkebuz kołowy) o bardzo długich lufach, efektownie zdobionych łożach i kolbach.

Po środku sali zaprezentowano w przeszklonej z trzech stron gablocie Rarytasy rusznikarskie. Każdy egzemplarz broni bardzo pięknie zdobiony, inkrustowany często srebrem, złotem, kością, macica perłową. Na szczególna uwagę zasługuje puzdro z parą dubeltowych sztucerów kapiszonowych, należących w XIX wieku do cara Aleksandra II, z niemal kompletnym wyposażeniem (m.in. szczypce- kokila do odlewania kul, pudełeczko na kapiszony, kominki, oliwiarka, kółka do pasa nośnego, szczoteczka, wycior).

W pięciu gablotach stołowych zaprezentowano rogowe, kościane, skórzane, szylkretowe i blaszane prochownice oraz kordelasy, tasaki i noże myśliwskie. Znaczną grupę stanowią tu prochownice z angielskich i francuskich wytwórni. Wśród kordelasów zwraca uwagę kordelas myśliwski z pistoletem kapiszonowym i kordelas należący do marszałka Edwarda Rydza – Śmigłego.

Prezentacji broni myśliwskiej towarzyszy katalog wystawy i płyta CD. Autorzy wystawy i katalogu: Roman Matuszewski z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i Stefan Olech z Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie, komisarz wystawy: Łucja Wojtasik-Seredyszyn.