margoZamek Żupny
Zamek Żupny (XIII - XIX w.) w przeszłości siedziba solnego przedsiębiorstwa, obecnie siedziba Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. 23 czerwca 2013 r. wpisany na Listę Dziedzictwa UNESCO.
Wielicki Zamek Żupny rozwijał się od XIII w. w bezpośrednim sąsiedztwie szybu wydrążonego w poszukiwaniu soli. Jest przykładem średniowiecznego budownictwa obronnego ściśle związanego z dziejami górniczego przedsiębiorstwa państwowego, jakim były w Polsce przedrozbiorowej Żupy Krakowskie. Skupiające pod jednym zarządem warzelnie i kopalnie soli w Wieliczce oraz Bochni, żupy były największym polskim przedsiębiorstw i jednym z największych w Europie. Zamek pozostawał siedzibą zarządu aż do 1945 r.
Po renowacji mieści Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, prowadzące badania nad dziedzictwem solnym na podstawie historycznego księgozbioru, archiwum salinarnego oraz cennego zasobu kartograficznego saliny. Kompleks zamku składa się z trzech głównych budowli: środkowej tzw. Domu Pośród Żupy, najstarszej sięgającej końca XIII w. mieszczącej okazałą Salę Gotycką (XIV w.) o sklepieniu wspartym na jednym filarze, północnej – Domu Żupnego wybudowanego w XIV-XV w. i południowej z I poł. XIX w. W skład założenia wchodzą ponadto rezerwat szybu górniczego z połowy XIII w., fundamenty kuchni żupnej z XV w., fragmenty murów obronnych z k. XIII w. i bardzo dobrze zachowana baszta z XIV w.
Zamek usytuowany jest w centrum Wieliczki pomiędzy szybami górniczymi: Daniłowicza (zejście do kopalni) i czynnym od niedawna Regis (wyjazd z kopalni).
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka posiada ekspozycje w dwóch różnych, historycznych obiektach: główną na III poziomie kopalni soli i w Zamku Żupnym – obydwu obiektach wpisanych na listę UNESCO.
margo
