10 lat Zamku Żupnego w Wieliczce na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO

23 czerwca przypada 10.lecie wpisu Zamku Żupnego w Wieliczce na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zamek wzniesiony został pod koniec XIII wieku na siedzibę zarządu powstającego przedsiębiorstwa solnego Żupy Krakowskie. Ze względu na swoją funkcję, którą pełnił nieprzerwanie prawie 700 lat, wielicki zamek jest unikalnym zabytkiem w skali świata. Obecnie jest miejscem wystaw Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka i kulturalnym sercem miasta.

Żupy Krakowskie, czyli górnicze przedsiębiorstwo państwowe, skupiało pod jednym zarządem warzelnie i kopalnie soli w Wieliczce oraz Bochni. Były one najbardziej dochodowym, największym i najdłużej działającym przedsiębiorstwem w dziejach Polski. Zamek był siedzibą zarządu do stycznia 1945 roku, do momentu kiedy jego środkowa część została uszkodzona przez bomby radzieckie.

W 2013 r., razem z Zamkiem Żupnym, na listę UNESCO wpisana została także Kopalnia Soli w Bochni na zasadzie rozszerzenia dotychczasowego wpisu Kopalni Soli w Wieliczce. Było to możliwe właśnie dlatego, że w przeszłości te trzy obiekty stanowiły jedno królewskie przedsiębiorstwo. W uzasadnieniu wpisu czytamy: Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni ilustrują historyczne etapy rozwoju technik górniczych w Europie, od XIII do XX wieku. Chodniki, podziemne komory urządzone i dekorowane w sposób odzwierciedlający społeczne i religijne tradycje górników, narzędzia i maszyny oraz Zamek Żupny, który przez wieki zarządzał zakładem, stanowią wybitne świadectwo systemu społeczno-technicznego związanego z podziemnym wydobyciem soli kamiennej.

W latach 70. opiekę nad Zamkiem przejęło Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Po remoncie stał się siedzibą Muzeum i miejscem wystaw. Zamek Żupny (XIII – XIX w.) obejmuje trzy budynki oraz szyb górniczy (poł. XIII w.), pozostałości kuchni żupnej (XV w.) - prawdopodobnie najstarszej stołówki pracowniczej w Europie, fragmenty murów obronnych (poł. XIII w.) i jedyną zachowaną basztę (XIV w.) ze średniowiecznych murów obronnych.

W Zamku znajdują się wystawy stałe: „Pradzieje Wieliczki i okolic”, „Solniczki – małe arcydzieła sztuki”, na której zobaczyć można zaliczaną do najcenniejszych na świecie kolekcję tych naczyń, Sala Gotycka wsparta na jednym filarze z portretami zarządców żupy, ponadto wystawa czasowa "Górnictwo i sztuka. Kolekcja porcelany Middelschulte”, na której prezentowane są unikatowe figurki i naczynia z porcelany miśnieńskiej z XVIII w. (do 22.10.2023 r.). Organizowane są także imprezy plenerowe: Święto Soli, Noc Muzeów, Europejskie Dni dziedzictwa, Dzień Otwarty Muzeów; koncerty: „Popołudnie ze Straussem”, Summer Music Festival i bogata oferta edukacyjna skierowana do grup szkolnych, rodzin, seniorów i osób z niepełnosprawnościami.

Obecnie w jednym z budynków (w zamku północnym) trwa remont, dzięki, któremu Muzeum zyska dodatkową powierzchnię wystawienniczą na ekspozycję stałą oraz wystawy czasowe.
W trakcie prac remontowych odkryto polichromie naścienne. Najbardziej zaskakujące było odsłonięcie malowideł z herbem Wazów - wstępnie datowanych na XVII w. - w miejscu gdzie się ich nie spodziewano. Dokonano też ciekawych odkryć archeologicznych, które świadczą o skomplikowanej przeszłości i unikalnym charakterze obiektu.
Po zakończeniu remontu (planowane końcem 2023 r.) w budynku zostanie urządzona nowa wystawa stała pt. „Solny klejnot w koronie”. Projekt finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zamek Żupny w Wieliczce można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godzinach 9.00-20.00 (ostatnie wejście 30 min przed zamknięciem).
Poniedziałek - zamknięty, sobota – wstęp bezpłatny.

www.muzeum.wieliczka.pl