Prezentacja tomiku poezji kolumbijskiej „Obywatel nocy” (J. M. Roca, 2023, Wyd. Forma, tłum. K. Rodowska)

Spotkanie z kolumbijskim poetą Juanem Manuelem Rocą oraz Krystyną Rodowską, autorką przekładu jego wierszy na język polski, odbędzie się z okazji opublikowania przez wydawnictwo Forma wyboru jego poezji pt. Obywatel Nocy (2023). Polska tłumaczka a zarazem poetka, dokonała wyboru wierszy, ich przekładu oraz napisała posłowie. Moderuje Abel A. Murcia.

Juan Manuel Roca (ur. w 1946 r. w Medellín), kolumbijski poeta, prozaik, eseista, komentator kulturalny, krytyk literatury i sztuki.

Uznawany przez krytyków za przedstawiciela tzw. Pokolenia Straconych Złudzeń (Generación Desencantada). W wielu wywiadach przyznaje się do przyleżności do tradycji latynoamerykańskiej reprezentowanej przez Césara Vallejo i Juana Rulfo. Był redaktorem koordynującycm i dyrektorem dodatku kulturalnego Magazín Dominical dziennika El Espectador w Bogocie. Otrzymał doktorat honoris causa na dwóch kolumbijskich uniwersytetach – Universidad del Valle (w dziedzinie literatury) i na Universidad Nacional de Colombia.

Od 25 lat prowadzi warsztaty poetyckie w Casa de Poesía Silva – słynnym na kontynencie latynoamerykańskim Domu Poezji w centrum Bogoty. Wykłada na Universidad Nacional de Colombia na Magisterskich Studiach Kreatywnego Pisania.

Autor wielu tomików wierszy, wśród których są, między innymi: La farmacia del ángel [Apteka anioła], Las hipótesis de nadie [Hipotezy Nikogo], Biblia de Pobres [Biblia Ubogich], Temporada de estatuas [Sezon pomników], Pasaporte del apátrida [Paszport apatrydy], Un violín para Chagall [Skrzypce dla Chagalla], No es prudente recibir caballos de madera de parte de un griego [Nierozsądnie jest przyjmować drewniane konie od Greków], Cartas a Ninguem [Listy do Nikogo] i Manténgase lejos de los tibios [Trzymaj się z dala od obojętnych].

Krystyna Rodowska, autorka przekładu tomiku poezji Obywatel Nocy, przytacza wypowiedź poety na temat poezji kolumbijskiej (J. M. Roca, „Obywatel nocy”, wybór, posłowie, tłum. K. Rodowska, 2023, Wydawnictwo Forma):

(...) w sytuacji kryzysu społecznego i szalejącej w kraju przemocy stała się czymś w rodzaju duchowego ruchu oporu. Bo poezja to coś więcej niż gatunek literacki, to sposób poruszania się w świecie, oddychania tym, co się dzieje, także w sferze społecznej i politycznej.

Bogactwo form ekspresji uprawianych przez tego poetę sprawia, że lektura każdego wiersza jest niepowtarzalną przygodą, a wielość odniesień kulturowych czyni zeń mieszkańca terytorium języka bez granic, którego niezawodną bronią jest poczucie dystansu do własnych ograniczeń i autoironia.

I dodaje:

Bez zrozumienia tego dramatycznego kontekstu trudno zrozumieć wspaniałą, wynurzoną z tradycji kultury Ameryki Łacińskiej i Europy, erudycyjną, a zarazem komunikatywną poezję którą tworzy Juana Manuela Roca. Takie wiersze jak Pomnik z brązu – pomnik wzniesiony dla „podziwianego mordercy”, Pomnik dla zaginionych, czy Pocztówka znikąd – opisująca wytęskniony, nieistniejący w rzeczywistości kraj, gdzie „noce nie mają apetytu na rany”, mogły zrodzić się tylko w umyśle i wyobraźni poety głęboko doświadczonego przez tragedię swojego narodu. Wytrawna ironia, wszechobecny zmysł paradoksu i absurdu, z jakim Roca oddala pokusę dosłowności i patosu, zaświadczają o jego mistrzostwie artystycznym.

Laureat wielu nagród krajowych i zagranicznych na prestiżowych festiwalach literackich, między innymi: - Państwowej Nagrody w dziedzinie Poezji przyznawanej przez Universidad de Antioquia (1979), - nagrody za książki dziennikarskie Simóna Bolívara (1993), - Państwowej Nagrody w kategorii Opowiadanie przyznawanej przez Universidad de Antioquia (2000), - nagrody imienia José Lezamy Limy przyznawanej przez Casa de las Américas (Kuba, 2007), - nagrody Poeci Świata Łacińskiego „Víctor Sandoval” za dorobek literacki (Meksyk, 2007), - nagrody „Casa de América” za Wkład do Poezji Latynoamerykańskiej (Madryt, 2009), - Nagrody Miasta Zacatecas w uznaniu za całokształt twórczości (Meksyk, 2009), - uhonorowany na Międzynarodowym Festiwalu Poezji w Kostaryce (2017) - uhonorowany na Międzynarodowym Festiwalu Poezji w Maroku i w Jönchoping w Szwecji (2018) - uhonorowany nagrodą „Życie i twórczość” 2021 przez Urząd Kultury, Rekreacji i Sportu w Bogocie

Jego wiersze i całe tomy poezji były tłumaczone na wiele języków – angielski, arabski, chiński, francuski, grecki, holenderski, japoński, niemiecki, polski, portugalski, rosyjski, rumuński, szwedzki i włoski. Ukazały się w przekładzie na: szwedzki - Señales de cuervos [Znaki kruków], (tłum. Maria Kallin i Víctor Rojas, Szwecja, 2003), niemiecki - Luna de ciegos [Księżyc niewidomych] (tłum. Tobías i Jana Burghardt, Berlin, 2007), na holenderski - Las hipótesis de Nadie [Hipotezy Nikogo] (tłum. Stefan Van der Brendt, Holandia, 2008), dwa tomy poetyckie w tłumaczeniu François’a Michela Durazzo, nakładem wydawnictwa Myriam Solal - pt. Los ladrones nocturnos [Nocni złodzieje] (2009) i Biblia de Pobres [Biblia Ubogich] (2010 r.), na portugalski - Los cinco entierros de Pessoa [Pięć pogrzebów Pessoi], Wyd. Editorial Glaciar, tłum. Nuno Júdice, 2014), włoski - Testigo de sombras [Świadek cieni] (Wyd. Raffaelli Editores, tłum. Emilio Coco, 2016), arabski 100 wierszy (tłum. Khalid Raissouni, Maroko, 2018).

Krystyna Rodowska, poetka, tłumaczka literatury francuskiej i hiszpańskojęzycznej, głównie poezji, eseistka. Jest członkiem współ-założycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, PEN Clubu, ZAIKS-u, a także Poetas del Mundo (Poeci świata). W 2004 roku uczestniczyła w Sezonie Kulturalnym Polskim w Paryżu i Bordeaux.

Opublikowała dotychczas dziewięć książek poetyckich wśród nich: Na dole płomień, w górze płomień (1996, wyróżnienie Fundacji Kultury), obszerny wybór wierszy Wiersze przesiane 1968-2011 (2017), tomik Jest się czymś więcej (2017), wybór wierszy z lat 1968-2018 Nic prócz O (2019, Państwowy Instytut Wydawniczy). Wiersze jej były tłumaczone na języki: francuski, hiszpański, angielski, czeski, słowacki, rosyjski, litewski, łotewski, rumuński, arabski, hebrajski i publikowane w antologiach i pismach literackich tych krajów. Przekłady jej poezji na język francuski: antologia jej wierszy Vers le Nu [W stronę nagości] (2012, wyd. l’Harmattan) w przekładach na język francuski wybitnego poety Bernarda Noêla, we współpracy z autorką; na język hiszpańsk: wybór jej wierszy Abajo fuego, arriba fuego, [Na dole płomień w górze płomień] (2009, Kuba). Uczestniczyła w krajowych i wielu międzynarodowych Festiwalach Poezji w Europie (Hiszpania, Francja, Belgia, Macedonia, Słowacja, Litwa, Łotwa), Ameryce Łacińskiej (Meksyk, Argentyna, Nikaragua, Kuba, Kolumbia), w Kanadzie (Québec) i Afryce (Maroko, 2015).

Tłumaczy z języków francuskiego i hiszpańskiego: jest autorką nowego przekładu pierwszego z siedmiu tomów arcydzieła Marcela Prousta W poszukiwaniu utraconego czasu (2018, wyd. Officyna), nominowanego do Nagrody Boya-Żeleńskiego 2019; antologia Cudze moje. Wiersze (2021, wyd. Officyna) z jej przekładami poezji z 52 lat (1968-2020), dwie obszerne antologie w jej wyborze, przekładach i opracowaniu krytycznym: Na szali znaków. 14 poetów francuskich (2008, Biuro Literackie) i Umocz wargi w kamieniu. Przekłady z poetów latynoamerykańskich (2011, Biuro Literackie), która otrzymała Nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej, wrzesień 2011.

Za swój wkład w odkrywanie i promowanie w Polsce poezji francuskiej, została uhonorowana Oficerskim Orderem Sztuki i Literatury (2015) nadanym jej przez Minister Kultury Francji, Fleur Pellerin. Na wniosek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, otrzymała Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2016).