Daniel Chodowiecki (1726-1801). Ilustracje do podręcznika Johannesa Bernarda Basedowa, czyli, co każde dziecko wiedzieć powinno

Spotkanie dwóch ważnych przedstawicieli niemieckiego Oświecenia Johanna Bernharda Basedowa (1724-1790) – pedagoga i pisarza oraz Daniela Mikołaja Chodowieckiego (1726 – 1801) – grafika i ilustratora zaowocowało publikacją traktatu pedagogicznego Elementarwerk, którego forma i treść odmieniła oblicze osiemnastowiecznej edukacji. Czterotomowe dzieło, wydane w 1774 roku zawierało całokształt ówczesnej wiedzy o świecie ujętej w sposób przystępny dla młodych odbiorców. W kwietniu 1769 roku Basedow zawarł umowę z Chodowieckim na wykonanie ilustracji do podręcznika. Wystawa prezentuje wybór 64 rycin z opublikowanych 96.

Johann B. Basedow niemiecki reformator edukacji będąc pod wpływem koncepcji wyłożonej przez Jeana J. Rousseau twierdził, że dziecko należy wychowywać tak by wiedziało co jest dla niego „naturalnie” dobre. W 1774 roku otworzył w Dessau szkołę Philanthropinum, dostępną także dla niższych warstwa społecznych. Nazwa szkoły odnosiła się do pojęcia filantropii – miłości człowieka. Filantropiści dbali o wychowanie fizyczne, naukę rzemiosła, łączyli naukę z pracą uwzględniając zainteresowania uczniów. Podstawowym zadaniem edukacyjnym było wychowanie dzieci w miłości do człowieka i przyrody. Zrozumienie i ukierunkowanie naturalnych potrzeb i skłonności uczniów w założeniu miało ukształtować z nich prawych i szczęśliwych obywateli. Nowatorska idea została wyłożona w podręczniku Elementarwerk składającym się z dziesięciu ksiąg poświęconych różnym dziedzinom wiedzy.

Urodzony w Gdańsku Daniel Chodowiecki swój sukces zawdzięczał talentowi i niesłychanej, legendarnej pracowitości. Bogata spuścizna określana na ponad 2000 akwafort i tyleż samo rysunków uczyniła zeń jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych artystów XVIII – wiecznej Europy.

Publiczny pokaz rycin do podręcznika Basedowa jest możliwy dzięki realizacji projektu konserwatorskiego „Konserwacja rycin i albumów ze zbiorów Towarzystwa Historyczno-Literackiego Biblioteki Polskiej w Paryżu”, w ramach którego pełnej konserwacji poddano zespół 70 rycin Daniela Chodowieckiego i 2 albumów złożonych z rycin i zatytułowane „Zbiory Chodowieckiego“ (t. I, t. II).

„Między słowami”

Cykl czterech wystaw prezentujących rysunki i ryciny wybitnych artystów z różnych epok, których dzieła powstały jako ilustracje do wydawnictw literackich i muzycznych. Poza serią rycin Daniela Chodowieckiego ze zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu wszystkie prezentowane dzieła znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zapomniane, niepokazywane po 1945 roku, stanowią niezwykle cenny fragment kolekcji gromadzonej z wielkim znawstwem i konsekwencją przez władze Stadtmuseum Danzig jeszcze podczas drugiej wojny światowej. Do zbiorów pozyskiwano głównie dzieła artystów niemieckich tworzących w kosmopolitycznych nurtach secesji, impresjonizmu czy ekspresjonizmu, którzy nierzadko pochodzili z Gdańska (Felix Meseck, Bruno Paetsch).

Cykl ma na celu przywrócenie pamięci o tych dziełach; ze względu na delikatne papierowe podłoże nie mogą być częścią ekspozycji stałej. Stanowią jednak bardzo ważny i unikatowy zespół o wysokiej klasie artystycznej. Wspólnym mianownikiem prezentowanych prac jest ich przeznaczenie jako ilustracje do popularnych utworów literackich i muzycznych. Większość tych ilustracji powstała w okresie, gdy książka była uznawana jako całościowe dzieło sztuki – nie tylko w zakresie treści, ale też oprawy, ilustracji oraz użytej czcionki. Ilustracje stanowiły z kolei wyśmienitą okazję do zaprezentowania kunsztu artystycznego wielu uznanych twórców, zwłaszcza tych tworzących w tradycyjnie już kojarzonych z tą dziedziną sztuki stylach, takich jak secesja czy ekspresjonizm.

Zaprezentowane na wystawach prace są tylko niewielką odsłoną tego, co kryje muzealny magazyn rysunku i rycin. W najbliższym czasie planowane są kolejne prezentacje, które pozwolą odbiorcom zapoznać się z różnorodnością i bogactwem naszej kolekcji.

Maja Baran i Alicja Andrzejewska-Zając

Felix Meseck (1883–1955). Smok, czarownica i złoty garnek – ilustracje do dzieł romantycznych 23 marca – 29 maja 2016

Daniel Chodowiecki (1726–1801). Ilustracje do podręcznika Johannesa Bernarda Basedowa, czyli co każde dziecko wiedzieć powinno 1 czerwca – 31 lipca 2016

Albrecht Dürer (1471–1528). Apocalypsis cum figuris – najwybitniejszy cykl graficzny Europy 3 sierpnia – 2 października

Max Slevogt (1861–1932) i Bruno Paetsch (1891–1976). Dwa pokolenia niemieckiej ilustracji 5 października – do końca roku

Godziny otwarcia:

sezon letni (01.05-30.09): wtorek-niedziela: 10.00-17.00, czwartek (01.06-31.08): 12.00-19.00, poniedziałek - nieczynne

sezon zimowy (01.10-30.04): wtorek-piątek: 9.00-16.00, sobota-niedziela: 10.00-17.00, poniedziałek - nieczynne