Muzeum Narodowe w Gdańsku / Muzeum Tradycji Szlacheckiej. Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią w Waplewie Wielkim

www.mng.gda.pl

Początki rezydencji waplewskiej sięgają średniowiecza, a obecny budynek, powstały w XVII w., został gruntownie rozbudowany w wieku XIX, gdy jego właścicielami byli hrabiowie Sierakowscy. Jeszcze w XVIII w. powstał waplewski park krajobrazowy. Zespół pałacowo-ogrodowy jest wyrazem tradycji sarmackiej i ziemiańskiej. Muzeum Tradycji Szlacheckiej scala obecnie pałac, park i folwark wraz ze stawem. Zabytkowy zespół obejmuje także wybudowany w latach 1933–1937 dom Zbigniewa Donimirskiego.

Słynna była zwłaszcza galeria licząca ponad 400 obrazów, a także pokaźne, zawierające ponad 10 000 tomów, zbiory biblioteczne.

Bogactwo wyposażenia pokoi pałacowych w Waplewie, kreowane przez kilka pokoleń Sierakowskich z czasem przerodziło się w świadomie tworzoną kolekcję artystyczną, która stała się prawdopodobnie najcenniejszym zbiorem należącym do polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim w XIX w. Zbiór malarstwa i zabytkowych obiektów artystycznych zawierał w przededniu II wojny światowej około 450 dzieł sztuki z zakresu malarstwa, grafiki i rzeźby. Były to obrazy różnych szkół malarstwa, z przewagą północnych: niemieckiej, holenderskiej i flamandzkiej. Sporą grupę stanowiły także dzieła artystów włoskich i francuskich, zaś przykłady sztuki hiszpańskiej, angielskiej i rosyjskiej były sporadyczne. Malarstwo polskie reprezentowały przede wszystkim portrety przodków. W pałacu zgromadzone były także cenne przedmioty rzemiosła artystycznego: meble (głównie gdańskie i holenderskie), wyroby z porcelany i brązu, kości słoniowej, miniatury, dawne stroje, wykopaliska i militaria. W 1879 r. sporządzony został na zamówienie Sierakowskich katalog zbiorów, co było ewenementem na ziemiach polskich. Sierakowscy gromadząc kolekcję w swojej siedzibie, pełniącej rolę polskiego ośrodka kultury pod zaborem pruskim, stworzyli namiastkę muzeum jako przeciwwagę dla instytucji niemieckich. Niestety podczas II wojny światowej kolekcja w większości została przejęta przez Niemców i w dużej mierze zaginęła lub została zniszczona. Ocalałe po wojnie obiekty rozproszyły się wskutek kradzieży oraz przekazania różnym państwowym instytucjom. Część zabytków trafiło do Muzeum Narodowego w Gdańsku (m.in.: „Portret patrycjuszki gdańskiej” Andrzeja Stecha, „Raj” Adriaena Stalbemta, „Ecce Homo” Monogramisty Brunszwickiego, „Chłopiec z podwiązaną twarzą” Daniela Chodowieckiego, „Portret Stanisława Sołtana” Jana Chrzciciela Lampiego) część udało się zidentyfikować w kilku polskich muzeach m.in.: Muzeum Narodowym w Warszawie (m.in.: „Chrzest Chrystusa” Martena van Heemskercka), Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum w Kwidzynie ( m.in.: „Ucieczka do Egiptu” płaskorzeźba alabastrowa Nieznanego Artysty o inicjałach H.B., 1682 r.) czy Muzeum Okręgowym w Toruniu (7 steli wotywnych, rzeźbionych w piaskowcu, Indie XI-XIII w.).

Powierzchnia waplewskiego oddziału Muzeum Narodowego liczy obecnie 20 hektarów, tworząc jeden z największych obszarów muzealnych na terenie Pomorza.