wystawa w ramach programu Kroniki "Prace społeczne"

30 czerwca - 11 sierpnia 2012

otwarcie: 30 czerwca 2012, godz. 19:00 - 21:00

kurator: Stanisław Ruksza, wspołpraca: Martyna Tecl-Reibel

„gruby pan w garniturze mowił, że teraz jest wolny rynek

i jak ktoś jest leniwy i nie chce mu się pracować,

to może sobie iść mieszkać pod mostem.

I że nie wolno dopłacać do darmozjadow na zasiłku"

Hanna Gill-Piątek, Bieda. Przewodnik dla dzieci,

Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Szczęśliwego Nowego Roku 2 Łukasza Surowca stanowi rozwinięcie projektu, ktorego pierwsza odsłona miała miejsce w Kronice wiosną 2011 roku. Jego głowną częścią był film dokumentalny Szczęśliwego Nowego Roku, ktory powstał w nielegalnie zbudowanym domu w centrum Katowic. Bezdomni zbudowali prowizoryczny dom na miarę swoich możliwości. Nie skorzystali z pseudosocjalnej pomocy państwa. Nie zamieszkali w noclegowni. Wybrali życie na swoich zasadach: odnawiają „praktyki zbieracko-łowieckie", zbierają złom, handlują na targu.

Jak mowi artysta: „to opowieść o owej społeczności, z własnym systemem wartości, praw i obowiązkow, ktora stara się przetrwać w kapitalistycznej dżungli. To opowieść o bezradności, sytuacji bez wyjścia, marzeniu o dachu nad głową lub skrawku ziemi skąd nikt ich nie wygoni. Nie rozumieją pojęcia „pustostanow". Nie rozumieją dlaczego nie mogą tam przebywać. Nie rozumieją śmierci tych, ktorzy zamarzli. To opowieść o ludziach, na ktorych przyjęcie neoliberalny polityk nie jest wciąż gotowy".

Projekt przekraczał ramy galerii, zmierzając do prawnego wkroczenia w przestrzeń miasta. W końcowej części filmu Surowca kilkakrotnie padało zaproszenie skierowane do prezydenta miasta. Na fotografii - fotomontażu umieszczonym w galerii, „spotkali się" bohater filmu - Jozef John oraz prezydent Katowic - Piotr Uszok. Rozmawiają ze sobą, uśmiechają się, ściskają swoje ręce. Wydawałoby się to przykładem political fiction, politycznej fantazji.

Jak pisze artysta: „Dalsza część rozgrywa się już w domyśle. Jest spreparowaną fabułą dziejącą się na fotografii. Prezydent miasta spotyka się z bezdomnymi, przekonuje go uczciwość intencji i tragedia tych ludzi. Wbrew swoim prawicowo-neoliberalnym przekonaniom, pomaga im. Znajduje dla nich mieszkania, oferuje im pracę. Pasując się na bohatera, zrywa więzy ze zdrowym rozsądkiem i racjonalnym systematycznym działaniem. Grzeszy swoja postawą wobec społeczeństwa". Jednak fotomontaż spotkania nie musi być fikcją.

Wystawa w 2011 roku nie była efektem finalnym projektu. Podczas jej trwania odbywały się warsztaty o wykluczeniach (m.in. spotkanie z Henryką Krzywonos-Strycharską „O biedzie i bogactwie" dla bytomskich dzieci). Kronika jako miejska instytucja publiczna, probowała umieścić i zaadaptować domek zbudowany przez artystę (na bazie planow bezdomnych) w centrum Katowic - przed Spodkiem. Projekty zostały wysłane do władz miasta Katowic. Realizacje postulatow - postawienie zbudowanego domu, projektu bezdomnych, przed Spodkiem w Katowicach, planowane po zakończeniu wystawy, spotkało się z odmową.

Druga część filmu - Szczęśliwego Nowego Roku 2 powstała po wyrzuceniu przez miejskie służby mundurowe bezdomnych z ich prowizorycznej siedziby. Opowiadają w nim jak odbyła się eksmisja, w jakich żyją teraz warunkach, budują też przy pomocy artysty nowy dom. Odnoszą się do swoich postulatow z pierwszej części.

Łukasz Surowiec skonstruował też rzeźby - kontenery na złom, butelki z kaucją czy inne przedmioty, mogące służyć utrzymaniu trojki bohaterow filmu. Kontenery mają zostać rozstawione w kilku miejscach Katowic, zasugerowanych przez bezdomnych.

Na wystawie w Kronice można zobaczyć obie częsci filmu, a także dokumentację działań w obrębie projektu oraz plany i mapy rozstawienia rzeźb - kontenerow na terenie Gornego Śląska.

Neoliberalne państwo stało się egzekutorem wolnego rynku, kierując się zadaniem utrzymywania „prawa i porządku", zamiast być jego regulatorem. Neoliberalne hasła deklarujące „mniej państwa", w istocie przyczyniają się jedynie do zmniejszenia socjalnego państwa, redystrybucji i socjalnych perspektyw. W zamian dochodzi do zwiększenia represji, „zamknięcia" i gettyzacji biedy (np. tzw. osiedla kontenerowe). Rządy w imię fantazmatu „prawa i porządku" nie są dla wszystkich rowne.

Operacja demonizacji i moralnej deprecjacji biednych („Wykluczeni sami są sobie winni") polega na przyjęciu optyki tzw. „zdrowego rozsądku", „normalizacji", racjonalności służącej w prostej linii uzasadnieniu logiki ideologii neoliberalizmu ekonomicznego, ktorej samo-zakładnikami pozostają politycy ubodzy w alternatywne rozwiązania, powtarzający w protekcjonalny sposob, że „ekonomia jest nieubłagana" oraz, że statystyki/liczby się nie mylą. Co zatem z tymi ktorzy się w nich nie mieszczą?.

Projekt Łukasza Surowca daleki jest od idealizowania i i fetyszyzacji biedy, Innego etc., typowego dla wielu projektow artystycznych, będących jedynie przykładem „miękkiej inżynierii", łagodzącej realny wydźwięk problemu. Film pokazuje poczucie wstydu, bezdomność, samotność, zagrożenia (np. śmierć przez zamarznięcie), ale i wyrazistą świadomość własnej pozycji społecznej - tego na ile wyceniony jest ich dzień życia (np. 12 - 15 zł - na podstawie kwitu ośrodka pomocy społecznej), marzenia o własnym domu, w ktorym raczej nie przyjdzie im zamieszkać.

Czy jesteśmy gotowi na to spotkanie? Dlaczego nie sprobujemy? Pisanie żywej polityki to pisanie możliwych scenariuszy przyszłości. Jak bohaterowie filmu poradziliby sobie? Jak regulowaliby sprawy konieczne do utrzymania domu? Jak i czy udałoby im stać się częścią społeczeństwa, ktore ich nie przyjmuje.

Stanisław Ruksza, kurator wystawy

Łukasz Surowiec (ur. 1985) - artysta sztuk wizualnych, używa rożnych mediow. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Poznaniu oraz Universitat der Kunste w Berlinie. Ostatnio brał udział w 7 Berlin Biennale z projektem Berlin - Birkenau. Mieszka i pracuje w Bytomiu.

Program "Prace społeczne" jest realizowany ze środkow Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

bilety:

wstęp wolny