Otwarcie: 19 września 2014, piątek, g. 18.00

Życie Teresy Żarnowerówny to historia pełna twórczej pasji i emocji, politycznego i społecznego zaangażowania w burzliwej pierwszej połowie XX wieku. Wystawa odkrywa twórczość i nieznane dotąd kulisy życia jednej z najbardziej radykalnych artystek międzywojennej Polski.

Teresa Żarnower urodziła się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Podczas artystycznej edukacji zainteresowała się ideami awangardy, zafascynowała ją bezkompromisowość radykalnej sztuki o konstruktywistycznym rodowodzie. Utrzymywała kontakty z komunistycznym środowiskiem działaczy robotniczych, stając – wraz ze swoim partnerem Mieczysławem Szczuką – zdecydowanie po lewej stronie polskiej sceny politycznej. Młodzieńcza miłość, którą darzyła Szczukę, została przerwana przez jego tragiczną śmierć.

Pod koniec 1937 roku wyjechała do Francji. W 1940 roku została zmuszona do ucieczki z ogarniętej wojną Europy, z Paryża przez południe Francji i Hiszpanię dotarła do Lizbony, w której spędziła 14 miesięcy, czekając na wizę amerykańską. Następnie znalazła się w Montrealu w Kanadzie, gdzie spędziła kolejnych 17 miesięcy. Ostatecznie do Nowego Jorku dotarła dopiero w połowie 1943 roku. Tam znalazła szansę na dalszy artystyczny rozwój, zorganizowano jej indywidualną wystawę w słynnej galerii Peggy Guggenheim Art of This Century. Teresa Żarnower wzięła też udział w wystawie inaugurującej działalność The Jewish Museum. W Stanach Zjednoczonych stworzyła gwasze i rysunki, niepokojące swoją odmiennością od wcześniejszej twórczości, jak również słynny relief „Powstanie w Getcie Warszawskiem”.

Wystawa przygotowana przez kuratorów Miladę Ślizińską i Andrzeja Turowskiego prezentować będzie efekty badań i poszukiwań, dzięki którym zebrano obszerną, do tej pory nieznaną, rozproszoną dokumentację historii życia i twórczości artystki. Twórczość Żarnowerówny zostanie zaprezentowana w kontekście najważniejszych wydarzeń epoki oraz sztuki i poglądów środowiska awangardowych twórców, z którymi artystka współpracowała. Nad tymi problemami Andrzej Turowski pracował przez lata, publikując wiele fragmentarycznych tekstów. W oparciu o jego studia wystawa zarysuje związki - w pierwszym rzędzie - z kręgiem twórców polskiego konstruktywizmu, wśród nich z Mieczysławem Szczuką, a także z politykami i działaczami lewicy okresu międzywojennego (między innymi z Janem Hemplem). Podkreślone zostaną kontakty artystki z Franciszką i Stefanem Themersonami, Józefem Wittlinem, a także Czesławem Miłoszem. Reprodukcje i archiwalia przybliżą część zaginionych lub zniszczonych prac, szczególnie tych z okresu międzywojennego.

Rekonstrukcja ostatnich dziesięciu lat życia i twórczości Teresy Żarnower wymagała wnikliwych badań, rozpoczętych w 2009 roku przez Miladę Ślizińską, pomysłodawczynię wystawy w Muzeum Sztuki. Na wystawie zostanie zaprezentowany fragment twórczości z tego okresu, pochodzący z kolekcji Janet, Alexa i Anny Luisy Abramowicz (Nowy Jork), Richarda Bartha (Nowy Jork), dwóch kolekcji z Londynu: Georges’a Dobrego i Elizabeth Sobczynski, oraz ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi. Będzie też można obejrzeć dokumenty z archiwów polskich, amerykańskich, brytyjskich i niemieckich. W ekspozycję wpisana będzie częściowa rekonstrukcja wystawy Żarnower prezentowanej w 1946 roku w Galerii Peggy Guggenheim w Nowym Jorku, której towarzyszył tekst krytyczny autorstwa Barnetta Newmana.

Kuratorzy: Milada Ślizińska, Andrzej Turowski