Monachijskie malarstwo historyczne XIX wieku

Wystawa poświęcona tej tematyce jest organizowana po raz pierwszy

Na wystawie zaprezentowana zostanie twórczość WIELKICH NAUCZYCIELI, wybitnych osobowości malarstwa monachijskiego:

• Carla von Piloty’ego
• Wilhelma von Dieza
• Wilhelma von Kaulbacha
• Juliusa Schnorra von Carolsfeld

Każdy z nich otrzymał tytuł szlachecki za wybitne zasługi w dziedzinie rozwoju malarstwa.

Celem wystawy jest próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego w wieku XIX właśnie Monachium magnetyzowało twórców i przyciągało liczne talenty z całej Europy.

W 2 i 3 dziesięcioleciu XIX wieku Monachium stało się najsłynniejszym ośrodkiem edukacji artystycznej w Europie. Skupiało wielu wybitnych artystów, krytyków oraz mecenasów sztuki. Do najwybitniejszych należał niewątpliwie Ludwik I Wittelsbach, król Bawarii. Dzięki jego nieprzeciętnemu znawstwu sztuki oraz doskonałemu rozpoznaniu najwartościowszych ówczesnych nurtów artystycznych powstały w Monachium bogate zbiory malarstwa i rzeźby, dekoracje malarskie Rezydencji, siedziby królewskiej oraz muzeów, bibliotek i innych budynków państwowych, a przede wszystkim - środowisko twórców i krytyków zadziwiających Europę swymi umiejętnościami i poglądami na rozwój sztuki.

Przez ponad 60 lat Monachium stało się centrum edukacji artystycznej odbierając popularność innym stolicom europejskim, nawet Paryżowi. W XX wieku wiąż pozostawało miejscem atrakcyjnym dla artystów. Tu właśnie powstała słynna grupa awangardowa „Die Blaue Reiter” i rozwijał się niemiecki ekspresjonizm.

Wybór tematu wystawy jest nieprzypadkowy. Malarstwo historyczne w Monachium było wyjątkowo uprzywilejowane. W 1825 roku, wszystkie gatunki malarstwa poza historycznym, uznanym za najważniejsze, zostały usunięte z Akademii. „Historia jest religią naszych czasów” powiedział jeden z dyrektorów monachijskiej Akademii. Tego stanu nie zmieniono aż do końca XIX wieku! Poznawanie własnej przeszłości, powstanie świadomości narodowej i historycznej – tym zjawiskom towarzyszyło malarstwo historyczne. Ukazywało oczom współczesnych wspaniałe wizje przeszłości. Jako poprzednik fotografii i filmu, zaspokajało głód obrazu dziewiętnastowiecznej publiczności, inspirowało do refleksji nad minionym czasem, intrygowało i zmuszało do stawiania pytań: Jak świat wyglądał dawniej?

Wystawę otwierają wizerunki królów bawarskich z rodu Wittelsbachów najbardziej zasłużonych dla monachijskiego malarstwa historycznego: Ludwika I i jego syna, Maksymiliana II. Obiekty pokazane za nimi zostały podzielone na dwie zasadnicze części. W pierwszej reprezentowana jest twórczość artystów I połowy XIX wieku (Petera von Corneliusa, Juliusa Schnorra von Carolsfeld, Moritza von Schwinda, Wilhelma von Kaulbacha) zdominowana przez malarstwo monumentalne – olbrzymie dekoracje ścian pałaców, budynków państwowych i świątyń. Większość z tych malowideł nie istnieje od czasów II wojny światowej. Po wojnie zrekonstruowano niewiele z nich (freski do Pieśni o Nibelungach w Rezydencji, dawnej siedzibie bawarskich władców). Dzięki aranżacji plastycznej powiodło się odtworzenie na wystawie monumentalizmu fresków dekorujących dziewiętnastowieczne budowle. Freski te, doskonale znane polskim artystom przybywającym na studia do Monachium, niejednokrotnie inspirowały ich obrazy.

Drugą część wystawy tworzą obrazy olejne, wykonane w technice popularnej w monachijskim malarstwie historycznym dopiero w II połowie XIX wieku (prace Carla Piloty’ego, Franza Adama, Wilhelma Lindenschmita Młodszego, Wilhelma Dieza). Częstym nabywcą obrazów w 2 połowie XIX wieku była mieszczańska publiczność Monachium. Specjalnie dla nich płótna zostały zredukowane do rozmiarów mieszczących się w dziewiętnastowiecznych willach burżuazji oraz kamienicach mieszczan.

Obiekty pokazane na wystawie ilustrują tematy najczęściej kojarzone z malarstwem historycznym, czyli wojny, triumfy wodzów i ich spektakularne zwycięstwa od czasów antycznych po okres wojen napoleońskich. Obok tematyki batalistycznej znalazło się miejsce dla całej gamy ludzkich uczuć, namiętności od romantycznej miłości, poświęcenia dla innych, po skrajną rozpacz, a nawet podłość i zabójczą zawiść. Część wystawy będzie poświęcona wątkom literackim: starogermańskim sagom (Pieśń o Nibelungach), na poły legendarnym bohaterom, opowieściom o najsłynniejszych niemieckich artystach (np. o tym, jak cesarz Maksymilian podnosił Dürerowi pędzel, o słynnym Konkursie Śpiewaków na zamku Wartburg). Pokazane na wystawie wątki literackie stały się podstawą do napisania przez Richarda Wagnera oper „Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg” [„Tannhäuser i Konkurs Śpiewaków w Wartburgu” oraz „Ring des Nibelungen” [„Pierścień Nibelunga].

Obrazy monachijskich malarzy są również świadectwem intelektualnych i barwnych zabaw epoki, jak pochody słynnych postaci historycznych, organizowane od lat czterdziestych XIX wieku w Bawarii. Ich świadectwem jest obraz Pani na zamku 1876 Friedricha Augusta Kaulbacha, spokrewnionego z wielkim Wilhelmem Kaulbachem.

Anegdoty o artystach zawsze przyciągają uwagę. Losy monachijskich malarzy są nimi wypełnione dzięki biografom i krytykom rejestrujących z przyjemnością historię sporów bawarskich monarchów ze środowiskiem artystycznym. W istocie łączył ich poważny cel nadrzędny – TWORZENIE NIEPRZECIĘTNYCH DZIEŁ SZTUKI.

Ważnym elementem wystawy, mającym zadanie edukacyjne, są programy multimedialne ukazujące inspiracje polskich uczniów malarstwem niemieckich nauczycieli. Najbliższy Polakom jest wątek „polskich Monachijczyków”, czyli studentów i młodych adeptów malarstwa, którzy w XIX wieku wyjeżdżali uzupełniać swe wykształcenie w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po połowie wieku kolonia polskich artystów była najliczniejsza spośród obcokrajowców studiujących w stolicy Bawarii. Tu spotykało Polaków życzliwe przyjęcie. Tu uczyli się, zdobywali nagrody i popularność; o niektórych w Monachium pamięta się do dziś!

Muzycznym tłem dla wystawy będą fragmenty utworów Richarda Wagnera.

Opublikowany zostanie bogato ilustrowany katalog w języku polskim i niemieckim.