Portret w Gdańsku w XVI i XVII wieku
Andreas Stech, Autoportret, 1675
- od: 29 kwietnia 2018, niedzielado: 29 lipca 2018, niedziela
Kurator: dr Aleksandra Jaśniewicz
Arcydzieła malarstwa portretowego – podobizny powstałe na zamówienie gdańszczan na przestrzeni dwóch stuleci największego rozkwitu gdańskiej sztuki.
Na wystawie pokazane zostaną dzieła Hansa Holbeina, Antona Möllera, Daniela Schultza i Andreasa Stecha. To wyjątkowa ekspozycja, która umożliwia stanąć twarzą w twarz z mieszkańcami dawnego Gdańska. Jaka była pozycja kobiety w gdańskim społeczeństwie? Jak wykorzystywano propagandowy potencjał portretu i czy dążenie do władzy mogło uświęcać środki? W jaki sposób malarze konkurowali ze sobą o intratne zamówienia? Wystawa pozwoli poznać gdańskie społeczeństwo w XVI i VXVII w., obowiązujące w nim normy, a także poglądy mieszkańców miasta na kwestie przyjaźni, szczerości oraz tajników własnej duszy.
Na wystawie „Portret w Gdańsku w XVI i XVII wieku” zostaną zaprezentowane podobizny mieszkańców nadbałtyckiej metropolii: kupców, duchownych, uczonych, członków władz miejskich i ich rodzin. Stanowią one perspektywę gdańskiego społeczeństwa – odzwierciedlenie jego hierarchicznego podziału i obowiązujących w nim norm, ale także można je postrzegać jako medium pozwalające na kreację osobistego mitu i manifestację postaw filozoficznych, z którymi się identyfikowano.
Ekspozycja będzie obejmować portrety powstałe na przestrzeni dwóch stuleci: od początku XVI do końca XVII, w tym obiekty malarstwa, rysunku, rzeźby, medalierstwa. Łącznie 150 portretów obecnych w tym czasie w mieście nad Motławą, a ukazujących gdańszczan oraz osób z Gdańskiem związanych. Wśród nich zostaną zaprezentowane obiekty wcześniej niepokazywane w Gdańsku oraz nieodnotowane we wcześniejszej literaturze przedmiotu.
Wystawa podzielono na dwie części: Publiczny wizerunek oraz Osobisty mit, a otwierać ją będą portrety wyznaczające początek nowożytnych dziejów tego gatunku w mieście. Wśród nich pokazany zostanie, po raz pierwszy w Polsce, portret gdańskiego kupca Heinricha Schwarzwaldta, namalowany około 1540 roku przez Hansa Holbeina, oraz powstały w warsztacie Lucasa Cranacha starszego portret Filipa Melanchtona, który znalazł się w Gdańsku prawdopodobnie już koło połowy XVI wieku. Pokazane w dalszej kolejności portrety duchownych luterańskich pozwolą prześledzić to, w jaki sposób w podobiznach zwolenników nauki Lutra i Melanchtona podjęto koncepcję portretu wypracowaną przez Lucasa Cranacha i jakim zmianom ulegała na przestrzeni czasu. W części wystawy poświęconej wizerunkom przedstawicieli władz w Gdańsku zostanie przybliżone między innymi zagadnienie wizualnej propagandy polegającej zarówno na tworzeniu pozytywnego wizerunku własnego, jak i ośmieszaniu politycznych rywali. Następnie pokażemy wizerunki uczonych i myślicieli – tych działających współcześnie w Gdańsku, jak i autorytetów starożytności, na których powoływał się między innymi Jan Heweliusz na frontyspisach swoich dzieł.
Część wystawy poświęconą oficjalnym wizerunkom gdańszczan zamkną portrety małżonków, zgodnie z panującym w interesującym nas okresie przekonaniem, że małżeństwo jest instytucją o podstawowym dla społeczeństwa znaczeniu, a małżonkowie winni są godnie wypełniać przypisane im role.
W drugiej części wystawy, poświęconej ujawniającym się w gdańskich podobiznach wątkom osobistym, pokażemy obiekty – miniatury portretowe i rysunki – powstałe z myślą o przekazaniu jako dar, dowód przyjaźni. Zaprezentowane zostaną także podobizny, w których portretowania manifestują przywiązanie do neostoicyzmu i wynikającej z niego postawy wobec pełnego niepewności i zagrożeń życia oraz wobec nieuchronnie zbliżającej się śmierci. W portretach gdańszczan ich osobiste deklaracje były często uwidocznione za pomocą czytelnego dla odbiorców gestu retorycznego. Retoryka odgrywała ważną rolę w programie nauczania gdańskiego Gimnazjum, a w życiu codziennym znajomość symboliki gestu znamionowała człowieka ogłady, znającego reguły postępowania obowiązującego elity. W pokazywanych w tej części wystawy portretach gdańszczanie wykorzystują mowę gestu, by podkreślić przymioty charakteru, zwłaszcza szczerość – cechę pożądaną w nowożytnym społeczeństwie, z jego przywiązaniem do gry pozorów i zakładania masek.
W gdańskich portretach ujawnia się także przywiązanie do tradycyjnej idei osobowości w duchu starożytnej w genezie koncepcji czterech temperamentów. Szczególne miejsce w jej ramach zajmowało usposobienie melancholiczne; w XVII wieku melancholia oznaczała wyjątkowość osoby wybranej, obdarzonej specyficzną wrażliwością. W ten sposób ukazana została Konstancja von Holten Schumann w portrecie (D. Schultz, 1675), w którym nadto zawarta jest aluzja do imienia patrycjuszki. Z kolei w Autoportrecie Andreasa Stecha (ok. 1675) ujawnia się melancholia generosa artysty rozumiana jako źródło twórczego potencjału.
Wystawę zamknie grupa obiektów odnosząca się do kwestii teorii i praktyki w działalności malarza portrecisty w Gdańsku. Znajdzie tu miejsce rysunek Hansa Kriega Alegoria Sztuki, Wojny i Wieczności (1617), w którym – poprzez obecność autoportretu – określona została rola sztuki wobec przemijania i konfliktów. Z kolei w obrazie Alegoria Pychy Hermana Hana (ok. 1604) została zawarta ambiwalentna ocena portretu jako gatunku malarskiego w służbie próżności i pychy.
Będzie można także zobaczyć też archiwalia: Księgę Cechu Malarzy i Portrecistów oraz Księgę Pamiątkową Cechu Malarzy i Portrecistów, a także supliki do Rady Miejskiej, w których niezrzeszeni w cechu portreciści przedstawiają swoją sytuacje zawodową. Pokazane zostaną również XVII-wieczne inwentarze pośmiertne gdańskich mieszczan, w których wymienione zostały między innymi portrety.
Patronat honorowy
Jarosław Sellin, Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego
Paweł Adamowicz, Prezydent Miasta Gdańska
Anton Möller, Portret patrycjuszki, 1598
Malarz nieznany, Portret Petera Behma, ok. 1600 Muzeum Okręgowe w Toruniu,
Andreas Stech, Portret Jacoba Grunwaldta, 1696-1697, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska
Anton Möller, Portret chłopca ze szczygłem, 1596, Muzeum w Gliwicach
Andreas Stech, Portret Heinricha Schwarzwaldta, 1682
Anton Möller, Portret Johanna von der Linde, 1608
Malarz nieznany, Portret Johanna Heina, ok. 1671, Muzeum Narodowe w Krakowie
Czar walentynkowych podarunków w Parku Handlowym Matarnia
11 lutego 2013 - 10:00 - 20
Park Handlowy Matarnia
ul. Złota Karczma 26 Gdańsk
15 193sztuka
Łukasz Butowski „Procesja”
od: 7 listopada 2012 do: 21 listopada 2012
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 225sztuka
Magiczny GdańskII
od: 9 października 2012 do: 31 października 2012
Park Oliwski
ul.Opata J. Rybińskiego Gdańsk
14 107sztuka
Brudnopis
od: 5 października 2012 do: 18 października 2012
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 159sztuka
Magiczny Gdańsk II
od: 20 września 2012 do: 7 października 2012
Filharmonia Bałtycka
ul. Ołowianka 1 Gdańsk
14 729sztuka
Ekowystawa „Gmina z klimatem” w Parku Handlowym Matarnia
od: 24 sierpnia 2012 do: 22 września 2012
Park Handlowy Matarnia
Złota Karczma 26 Gdańsk
14 270sztuka
Coś pięknego
28 czerwca 2012 - 12:00, 14:15, 16:30, 18:45, 21:00
Helios
Kołobrzeska 41C Gdańsk
430 858sztuka
Opowieści niesamowite II - LATO
23 czerwca 2012 - 21:00
Las przy ul. Polanki 125 Gdańsk
ul. Polanki 125 Gdańsk
24 590sztuka
JEDEN Z SIEDMIU - OBŻARSTWO.
od: 5 czerwca 2012 do: 9 czerwca 2012
Galeria Pionova
ul. Olejarna 2 Gdańsk
14 511sztuka
Piękno
6 czerwca 2012 - 18:30jest więcej terminów
Żak
Grunwaldzka 195/197 Gdańsk
286 469sztuka
Agnieszka Kirzanowska-Osińska - malarstwo
od: 23 marca 2012 do: 16 kwietnia 2012
Stacja Orunia
Dworcowa 9 Gdańsk
14 893sztuka
Tęskniąc za ciepłem
od: 24 lutego 2012 do: 16 marca 2012
Dworek Artura GAK
Dworcowa 9 Gdańsk
14 198sztuka
Gustaw Mahler i Wiedeń
od: 5 grudnia 2011 do: 18 grudnia 2011
Polska Filharmonia Bałtycka
ul. Ołowianka 1 Gdańsk
27 172sztuka
Wielki powrót BZ WBK Press Foto 2011 do Trójmiasta
od: 28 października 2011 do: 13 listopada 2011
Gmach Główny Politechniki Gdańskiej
ul. Narutowicza 11/12 Gdańsk
14 330sztuka
Podróże dookoła świata z Eduardo s Language Sessions
16 września 2011 -
Santa Fe Burrito
ul. Jelitkowska 6 Gdańsk
14 414sztuka
Podróże dookoła świata z Eduardo s Language Sessions
16 września 2011 -
Santa Fe Burrito
ul. Jelitkowska 6 Gdańsk
14 519sztuka
Pawilon Vintage, Street Art...
od: 6 sierpnia 2011 do: 7 sierpnia 2011
Santa Fe Burrito
ul. Jelitkowska 6 Gdańsk
14 503sztuka