RYSUNEK, MALARSTWO, FORMY PRZESTRZENNE

Wanda Gołkowska, Jan Chwałczyk

Nazwiska Wandy Gołkowskiej i Jana Chwałczyka wiążą się z jednym z najważniejszych przełomów w polskiej sztuce XX wieku. Lata 60. i 70. we Wrocławiu to czas awangardy, która nie tylko dotrzymuje kroku najnowszym trendom w sztuce światowej ale i sama je wyznacza. Tak było w przypadku teatru Jerzego Grotowskiego, tak było również na scenie plastycznej miasta. Wrocław stał się centrum sztuki młodych i niepokornych. Ich twórczy radykalizm bezustannie powodował spór i polemikę z ustalonymi konwencjami. Jak całe pokolenie, również Gołkowska i Chwałczyk swoje pierwsze poszukiwania twórcze skierowali w stronę informelu - malarstwa materii. Kolejne realizacje Wandy Gołkowskiej były opowiadały się po stronie sztuki intelektualnej, dla której podstawowym okazał się język geometrii. Formy geometryczne, jak sama pisze są literami alfabetu, który pozwala na wpisywanie świata w kształt wizualny. Pion, poziom, kwadrat, trójkąt, koło - stają się symbolami, znakami magicznymi. Są pierwszymi, najprostszymi elementami dającymi się wpisać w układy otwarte. Język geometrii pozwolił artystce na samodzielne budowanie nowej rzeczywistości artystycznej, którą u progu lat 70. okazał się konceptualizm. Zgodnie z nowymi założeniami, idea czy koncepcja uzyskiwały większe znaczenie niż zmaterializowane dzieło (obraz, rzeźba). Sam proces zyskiwał większą wartość aniżeli ukończona praca. Ta czysto intelektualna wizja sztuki zaowocowała szeregiem ascetycznych wystaw, które ograniczały się jedynie do prezentacji manifestów i dokumentacji procesów twórczych. Taka radykalizacja postaw artystycznych w konsekwencji prowadziła do całkowitej negacji twórczości materialnej. W przypadku Wandy Gołkowskiej, po kilkuletniej przerwie, powstaje szereg prac, w których artystka, jak wcześniej, odwołuje się do geometrii i doświadczeń Henryka Stażewskiego. O ile żywiołem Wandy Gołkowskiej pozostaje linia, Jan Chwałczyk bohaterem swoich poszukiwań uczynił światło i kolor. Światło skojarzone z iluzją, zjawiskiem, rzeczywistością i złudą jest podstawowym elementem jego rozważań. W pracach Jana Chwałczyka światło, integralny składnik dzieła, dynamizuje nieożywione obiekty, pozwala widzowi świadomie odczuwać przestrzeń i czas. W jego dziełach światło, kolor i materialna forma są wzajemnie powiązane i uwarunkowane, choć to właśnie światło zdaje się tutaj pełnić nadrzędną, dynamizującą obiekty i decydującą o ich charakterze wyrazowym rolę. Wszystkie działania Jana Chwałczyka oparte są na zasadach optyki. Łącznikiem w twórczości artystycznej obojga wrocławskich artystów jest racjonalizacja działań artystycznych, związek z matematyką, harmonia geometrii i myślenie przestrzenią. Jak sami twierdzą: wynikiem życiowej decyzji, ceną i ryzykiem wyboru własnej drogi twórczej - jest luksus posiadania tego świata wewnętrznego, w którym jesteśmy samotni, ale wolni - w którym możemy być szczęśliwi nawet w chwilach zwątpienia